door Kim Nataraja In deze serie lesbrieven zal ik me richten op enige essentiële teksten van John Main en Laurence Freeman, die ik iedereen die zich serieus met meditatie in onze traditie bezighoudt, zou willen aanraden. Ik wil graag beginnen met John Main’s boek Christian Meditation – The Gethsemani Talks. John Main vertelt hier hoe hij de eenvoudige meditatiepraktijk ontdekte toen hij in dienst was van de British Colonial Service in Malakka (nu Maleisië) vanaf 1954. Tijdens zijn werk daar ontmoette hij een Hindoe monnik, Swami Satyananda, die een ashram en een school voor weeskinderen leidde. Hij werd getroffen door zijn kalmte en rustige wijsheid. Na de zakelijke kant van de ontmoeting, raakten ze in gesprek over religie en hun manier van bidden. Voor de Swami was dit meditatie. De enige meditatie waar John Main tot dan toe mee vertrouwd was, was de Ignatiaanse meditatiemethode – een actieve gebedsmethode, die gebruik maakt van al je zintuigen en verbeelding om een bepaalde gebeurtenis uit de Schrift te visualiseren. De Swami legde uit dat zijn manier van mediteren totaal verschillend was: “Meditatie is erg eenvoudig … het enige wat je te doen hebt is mediteren …. . Om te mediteren moet je stil worden. Je moet stil zijn. En je moet je concentreren. In onze traditie kennen we een manier waarop je die stilte, die concentratie kunt bereiken. We gebruiken een woord en we noemen dat een mantra. Om te mediteren moet je dit woord kiezen en het dan herhalen, liefdevol vertrouwend en voortdurend. Dit is alles bij meditatie. Ik heb je er echt niets anders over te zeggen. En nu gaan we mediteren.” De Swami verduidelijkte dat, anders dan bij de Ignatiaanse meditatie, waar John Main aan gewend was, “er in je geest geen gedachten, geen woorden en geen verbeeldingen moesten zijn. De enige klank zal de klank van je mantra zijn.” De Swami zei verder dat de resonantie van die klank zou leiden tot de integratie van ons hele zijn en de ontdekking van de diepe eenheid met alle schepselen, de hele Schepping en met God. Volgens hem zou meditatie uiteindelijk leiden tot een bewustzijn ‘van de Geest van het universum die in onze harten woont’. Deze opmerking vond weerklank bij John Main, omdat hij als christen in wezen ook in hetzelfde geloofde: de liefdevolle Geest van Christus woont in ons hart. Omdat John Main katholiek was, hielp de Swami hem om een christelijke mantra te kiezen, omdat het essentieel is je eigen geloof te verdiepen. Hoe waar dit was, blijkt uit het feit, dat hij vijf jaar later monnik werd in de Benedictijnse Abdij in Ealing. Ik heb regelmatig mensen ontmoet, die John Main’s kennismaking met meditatie in Maleisië zagen als bewijs dat het gebaseerd was op Hindoe-Advaita, de non-dualiteit. Mede omdat hij deze manier van bidden uit het Oosten meegebracht had, was het voor hen niet authentiek christelijk. Maar dit is een misvatting – de essentie van hun ontmoeting was de daadwerkelijke beoefening van meditatie, niet de discussie over de opvattingen van het Hindoe-geloof. Bovendien is deze manier van gebed universeel; we vinden deze discipline in alle belangrijke religies en wijsheid tradities. Het is niet afhankelijk van geloof en dogma, maar van praktische ervaring.

Het onderricht van Johannes Cassianus ontdekken door Kim Nataraja   Toen John Main monnik werd, “kreeg hij een andere meditatiemethode aangereikt, die hij in zijn nieuwe status van Benedictijns novice in gehoorzaamheid accepteerde.” Hij zegt in The Gethsemane Talks: “Achteraf gezien beschouw ik deze periode in mijn leven als een periode van grote genade. Zonder het te weten leerde mijn novicemeester me op een belangrijk moment van mijn leven wat onthechting was. Ik leerde me vrij te maken van de praktijk die me zeer heilig was en waarop ik mijn leven probeerde te bouwen. In plaats hiervan leerde ik mijn leven op God zelf te bouwen.” Zijn geloof dat “God me niet voor eeuwig zou laten dwalen in de wildernis, maar me terug zou roepen op het pad” werd waargemaakt. Jullie moeten in het boek zelf maar ontdekken hoe John Main naar Holy Wisdom van Augustinus Baker werd geleid en vervolgens naar de Gesprekken van Cassianus. In John Main’s woorden: “Met buitengewone verbazing las ik in zijn Tiende Gesprek over de praktijk een enkele korte frase te gebruiken om de stilte te bereiken die nodig is voor het gebed – ‘De geest belet en weert zo de overvloedige en omvangrijke gedachten en beperkt zich tot de armoede van een enkele zin’. Toen ik deze woorden bij Cassianus en hoofdstuk X uit hetzelfde gesprek las over de methode van onafgebroken gebed, kwam ik opnieuw thuis en keerde ik terug naar de mantrapraktijk.”   Johannes Cassianus (365-435) werd sterk beïnvloed door Evagrius, voor wie hij het meeste ontzag had onder de woestijnvaders en -moeders. Maar uit zijn Gesprekken blijkt dat hij niet alleen maar aan de voeten van Evagrius zat, maar ook aan de voeten van minstens 15 andere Abbas en Ammas. Ook hun onderricht maakte hij zich eigen. Toen hij de Egyptische woestijn verliet, verzachtte hij het rigide woestijnonderricht, vereenvoudigde het en voegde het naar het leefmilieu van Zuid-Gallië, waar hij twee kloosters stichtte – een voor mannen en een voor vrouwen. Bovendien schiep hij eenheid uit diversiteit: hij formuleerde een samenhangend systeem van praktijk en denkwijze, gebaseerd op de afzonderlijke uitspraken en leringen van de woestijnvaders en -moeders. Hij is feitelijk degene die er verantwoordelijk voor is, dat de woestijntraditie in het Latijnse Westen belandde en zo grote invloed uitoefende op St. Benedictus en de hele westerse monastieke beweging. Ondanks het feit dat St. Benedictus zijn monniken aanraadde Cassianus elke dag te lezen, is deze praktijk in de Benedictijnse traditie door de eeuwen heen verwaarloosd. John Main en Laurence Freeman brachten het opnieuw onder de aandacht van de Christelijke wereld en van hun Benedictijnse broeders en zusters. John Main gebruikte de lering van Cassianus niet zoals hij het aantrof, maar ook hij paste het aan – deze keer niet alleen voor kloosterlingen maar voor leken van de 20^ste eeuw.   Het onderricht van Cassianus, dat gebaseerd is op de praktijk van de woestijnmonniken van Egypte in de 4^de eeuw AD, en dat van een Hindoe Swami uit de 20^ste eeuw toont aan hoe universeel deze manier van bidden is. Wij ondervinden bij beiden dezelfde stimulans als we een zin of woord gebruiken, die onze drukke geesten vol met gedachten helpt stil te worden. Zowel Cassianus als Swami Satyananda zien de herhaling van een gebedsfrase als een belangrijke voorbereidende fase, een manier om te onthechten, een manier om de geest te trainen tot enkelvoudige moeiteloze aandacht, die leidt tot het stille gebed, het contemplatief gebed, om uiteindelijk Gods liefdevolle aanwezigheid in onze harten gewaar te worden.

Van hoofd naar hart door Kim Nataraja   Meditatie maakte het John Main mogelijk om zich tijdens het gebed van overwegend gebed naar stil gebed te begeven, van hoofd naar hart. Hij waarschuwde de monniken van Gethsemani: “we kunnen zo gemakkelijk zelfgenoegzaam en vol egotripperij worden als we onze geloofsformules herhalen.” Hij benadrukte dat we ons moeten bewegen van het intellectuele ja-zeggen op ons geloof naar de persoonlijke ervaring van de waarheid van ons geloof. Het is niet zo dat de overtuigingen en dogma’s niet belangrijk zijn, maar zij zijn slechts voor de helft belangrijk in het leven van een christen. Evagrius, de belangrijkste leraar van Johannes Cassianus zegt het volgende: “De effecten van het vasthouden aan de leringen zijn niet voldoende om de krachten van de ziel volledig te helen – ze moeten geheiligd worden door een contemplatieve activiteit en deze activiteit moet diep in de Geest doordringen.”   We kunnen de waarheid, die de vroege kerkvader Origines verklaarde uit de Schrift, intellectueel accepteren: “Mannen en vrouwen worden geschapen naar ‘het beeld van God’ en onze menselijke levenstaak is om de ‘gelijkenis met God’ door onze levenswijze te laten zien.” Maar alleen in diep stil gebed ervaren we wat dat voor elk van ons betekent. Soms worden we ons hiervan bewust door het gevoel van vrede en liefde, dat de Geest van Christus in ons diepste zijn leeft. Dan ‘weten’ we op een diep intuïtief niveau dat we “een tempel van God zijn, geschapen om de glorie van God in onszelf te ontvangen”. Het bewustzijn van de immanente Goddelijke aanwezigheid helpt ons te verwerkelijken waartoe wij in wezen bedoeld zijn en onze gedachten en existentie te transformeren. Dit zal onze houding en handelen ten aanzien van onszelf, anderen en de schepping verdiepen. We laten dan onze ‘gelijkenis met God’ zien door onze levenswijze, hetgeen wordt bedoeld met ‘navolging van Christus’. We herinneren ons wie we werkelijk zijn, diep verbonden met het Goddelijke, de Liefde. Het stelt ons in staat stelt te leven en handelen volgens Zijn waarheid, in navolging van Jezus.   John Main beklemtoont dat dit de werkelijke betekenis is van meditatief gebed. Door gedachten achter ons te laten, zonder afgeleid te worden, leren we “aandacht te schenken aan de persoonlijke aanwezigheid van Jezus, die in ons leeft.” Zo zullen we tot vrede komen en “genieten van het absolute wonder van onze schepping.”   Zoals we hierboven kunnen lezen, lijkt het ‘meditatieve gebed’ van John Main volstrekt niet op het meditatieve gebed dat hij aanvankelijk leerde als katholiek: de Ignatiaanse overwegende meditatie. Deze gebedswijze kan op haar manier zeer belangrijk zijn op de spirituele weg door ons werkelijk inzicht te bieden in onze eigen natuur en in onze relatie met het handelen en het onderricht van Christus. Weten wie we werkelijk zijn in onze totaliteit is een belangrijke eerste stap. Augustinus zei het zo: “De mens moet eerst in zichzelf veranderd zijn en vervolgens als het ware in zichzelf een springplank creëren om vandaaruit op te stijgen en verder gedragen te worden tot God.” Net zoals Johannes Cassianus benadrukte John Main steeds dat elke manier van gebed waardevol en noodzakelijk is. Maar dan komt de essentiële stap de stilte in, hetgeen leidt tot volmaakt gebed, waar we onszelf helemaal vergeten en ingaan in de liefhebbende stilte in de kern van ons wezen, waar Christus woont. Johannes Cassianus beëindigt zijn gesprek over gebed met een uitspraak van de heilige Antonius: “Gebed is niet volmaakt als de monnik bewust is van zichzelf en van het feit dat hij aan het bidden is.” Meditatie houdt zich daarom niet zozeer bezig met denken, maar alleen met aanwezig zijn bij God wat kan leiden tot “binnengetrokken worden in de persoon, waartoe Hij ons roept.”

De werkelijke betekenis van armoede door Kim Nataraja   In de ‘Gethsemani Talks’ onderricht John Main zijn mede-monniken, voor wie de gelofte van ‘armoede’ zeer belangrijk is. Maar niet alleen in het religieuze leven is ‘armoede’ van belang. Wanneer je armoede gaat zien als eenvoud in plaats van als afstand doen van je persoonlijk bezit, wordt het ongetwijfeld relevant voor iedereen.   In John Main’s ogen gaat ‘armoede’ meer over “die mate van zelfloosheid die ons in staat zal stellen om volledig en diep ontvankelijk te zijn voor de werkelijkheid van de ander, God en onze naaste” dan over het alleen maar afstand doen van persoonlijk eigendom en een hang naar bezit. Vaak is de echte reden voor de hang naar bezit een diep gewortelde behoefte aan veiligheid, “hetgeen zo gemakkelijk een muur om ons heen kan bouwen … achter deze muur die ons echter isoleert, kunnen we zo veilig lijken.” Toch “ligt onze werkelijke rijkdom en glorie in Hem en niet uitsluitend in bezittingen.”   Voor John Main wordt dit beaamd door de manier waarop we bidden, door onze relatie met Christus. Hij citeert Johannes Cassianus’ advies om “de activiteit van onze geest te beperken tot de eenvoud van een enkele frase” – de essentie van meditatie. “Dan wordt onze ‘veiligheid’ niet gebouwd op negatieve (zelf gecentreerde) kracht, maar geworteld in de enige positieve kracht in de kosmos, God zelf.” Dat is de ware betekenis van de woorden van Jezus: “Ieder die zijn leven wil behouden, moet het eerst verliezen.” Dit open gebed met slechts één frase is de eerste stap die we moeten zetten naar armoede – eenvoud, naar het centraal stellen van God in ons leven. Want door dit te doen overstijgen we gaandeweg onze door ons ego opgebouwde gedachten, percepties en illusies en worden we ons bewust van ons ware zelf, gecentreerd op Christus die in ons woont.   Zoals we lazen in de vorige lesbrief betekent dit niet dat andere gebedswijzen onbelangrijk zijn – alle liturgische gebeden of lofprijzingen, belijdenis en bedes hebben ook hun plaats in onze gebedscyclus. Maar in laatste instantie is de bedoeling van gebed een in eenvoud reiken naar God zonder van zichzelf bewust te zijn, hetgeen leidt tot eenheid van zijn op het diepste niveau.   Maar de waarde van deze eenvoudige gebedswijze accepteren is niet makkelijk in onze huidige maatschappelijke context. In de ‘Derde Conferentie’ spreekt John Main over de reactie van een Ramakrishna monnik aan wie hij het onderricht van Christelijke meditatie uitlegde. De monnik verklaarde dat hij het volledig eens was met John Main’s uitleg, maar hij voegde eraan toe: “Als je dit vertelt aan een groep westerlingen zullen ze je gewoon niet geloven, omdat het te eenvoudig lijkt. Wat ik je nu aanraad is om het geheel een beetje gecompliceerder te maken. Dus wanneer de mensen komen vertel ze dan dat je wat mystieke kennis hebt, die overgedragen is via de monastieke orde, via Johannes Cassianus – ja, dat is een goed klinkende naam – en de mensen zullen geïnteresseerd zijn. Je moet ze vertellen dat deze kennis van groot belang is, maar dat je hen deze niet kan geven voordat ze voor minstens 10 weken of iets dergelijks naar je meditatiecentrum gekomen zijn. En dan tot slot kun je ze inwijden in het onderwerp.”   Hoewel John Main het gebruikelijke door de monnik naar voren gebrachte probleem zag, was hij trouw aan het onderricht en benadrukte hij dat wat we alleen maar “de mantra in volkomen eenvoud en volkomen getrouw hoeven te zeggen.”

De mantra zingt in ons hart door Kim Nataraja   Swami Satyananda heeft John Main geleerd te mediteren door een mantra, een heilig woord of frase, gedurende de hele gebedsperiode te herhalen. Het is daarom niet verrassend dat het John Main, bij het lezen van de Tiende Conferentie van Cassianus, opviel dat Cassianus de nadruk legde op het gebruik van een enkele frase om stil van geest te worden, dat essentieel is voor waar contemplatief gebed. Cassianus zegt daar: “Deze mantra moet altijd in je hart zijn. Als je gaat slapen, zeg dit vers, totdat je – door erdoor gevormd te zijn – eraan gewend raakt het zelfs in je slaap te herhalen …. Laat het het eerste zijn waar je mee wakker wordt.” Zo zal het “anticiperen op al je ontwakende gedachten” en zal het er gedurende de hele dag zijn in “de kleine vertrekken van je hart.” We voelen allemaal de waarheid hiervan. Als je om een of andere reden je morgenmeditatie gemist hebt, loopt de dag niet helemaal hetzelfde als gewoonlijk.   Uit het onderricht van Cassianus blijkt ook duidelijk dat ons dagelijks leven ons gebed beïnvloedt en andersom: “Daarom moeten we buiten ons gebedsuur zijn wat we willen zijn als we bidden. Want de geest wordt tijdens de gebedstijd onvermijdelijk gevormd door wat vooraf plaatsvond. Wanneer we bidden wordt onze geest oftewel naar de hemel of naar de aarde geleid door de gedachten waarop onze geest gefocust was voorafgaand aan het gebed.”   Als je anderen vertelt dat John Main zijn onderricht baseert op dat van Cassianus, dan is het antwoord van hen die de vroege oorsprong van christelijke meditatie met tegenzin accepteren, dat het onderricht niet hetzelfde is. Natuurlijk is het niet identiek. Beide richtten zich op een verschillend publiek – Cassianus tot hen die gekozen hadden voor een leven als non of monnik in kloosters en John Main daarnaast tot iedere vrouw of man in een gewoon werkzaam leven, geïnteresseerd in een dieper gebedsleven. De schoonheid van elke traditie is dat zij zich door de tijd heen ontwikkelt en daarbij trouw aan zichzelf blijft. Terugblikkend op de woestijnkluizenaars zien we dat ze niet alleen maar de hele dag door zaten te bidden. Ze werkten als dagloners op de velden van de vruchtbare Nijldelta of vlochten touw en maakten manden voor de verkoop op de markten. Ook onderhielden ze een tuin (in de woestijn!), die niet alleen henzelf van voedsel voorzag, maar ook de dorpsbewoners om hen heen. Maar de hele tijd dat ze aan het werk waren herhaalden ze steeds hun ‘formula’, zoals Cassianus het noemde. Dit is de kern van John Main’s en Cassianus’ meditatieonderricht: het continu herhalen van jouw woord wat je ook aan het doen bent, zal je leiden van het zeggen naar het klinken tot het luisteren naar de mantra. Dan zal de mantra in je hart zingen waardoor je de verstrooiingen kunt negeren. “Het is eenvoudig maar veeleisend. Het waarlijk eenvoudige is zelden gemakkelijk,” zegt John Main.   Maar hij waarschuwt ons ook om er niet over te oordelen tijdens het mediteren: zeg ik de mantra, luister ik ernaar of klinkt het al in mijn hart? De essentie is “om de mantra alleen maar met uiterste eenvoud en uiterste trouw te zeggen. Zonder verwachting.” En dan komt het moment spontaan als je op een nacht wakker wordt of als er een pauze is in je dagelijkse bezigheden, dat je je bewust wordt van de mantra die in je hart klinkt en die een permanente verbinding vormt met het Goddelijke en, langzaamaan – zonder dat we het ons bewust zijn – ons denken, verlangen en doen geheel doordringt. Dan worden we wie we in essentie werkelijk zijn.

John Main en de vroege Kerkvaders door Kim Nataraja   We zagen hoe verheugd John Main was toen hij bij Cassianus las over de manier van bidden, die voor hem zo belangrijk was. Maar dat is niet het enige in het onderricht van Cassianus dat bij John Main weerklank vond. Hij ontdekte meer dan alleen het bidden met een gebedswoord, hij verbond zich opnieuw met een Christelijke visie die tegenwoordig buitengewoon nodig is, een die de nadruk legt op heelheid en een spiritueel onderling verband tussen de gehele mensheid, de schepping en het Goddelijke. Dit is de reden waarom broeder Bede Griffiths hem ‘de belangrijkste spirituele gids in de hedendaagse Kerk’ noemde.   John Main verwoordt zijn visie duidelijk in het voorwoord van Word into Silence (Van Woord naar Stilte): “De schoonheid van de christelijke levensbeschouwing ontplooit zich in haar visie van eenheid. Hierin wordt de gehele mensheid verenigd met de Ene die één is met de Vader. Alles, inclusief de schepping, wordt in een kosmische beweging naar eenheid getrokken, omdat deze de verwezenlijking is van de goddelijke harmonie.”   Daarom staat de mensheid niet los en geïsoleerd in een onverschillig universum, maar is door Christus nauw verbonden met het geheel en vormt daar een belangrijk deel van. Deze sterke overtuiging van John Main dat “Jezus zijn Geest gezonden heeft om in ons te wonen, waardoor wij allen heilige tempels worden: God woont in ons … We weten dan dat we delen in Gods natuur” verbindt hem zowel met Paulus (“dit is het geheim – Christus leeft in je”) als met de vroege kerkvaders Clemens van Alexandrië (150-215) en Origines (186-255). De laatste verwoordde dezelfde visie over de Realiteit in vergelijkbare woorden: “elk spiritueel wezen is – in zijn natuur – een tempel van God, geschapen om de glorie van God in zichzelf te ontvangen.” Door deze diepe verbondenheid met het Goddelijke zijn we in essentie als God en kunnen we de Aanwezigheid van God ervaren. Het is deze diepgaande relatie die onze manier van bidden rechtvaardigt, en ons in staat stelt ons te openen voor het “wonder en de glans van God”, volledig bewust “dat we een zijn met God.”   Maar in het vroege onderricht wordt nadrukkelijk onderstreept – net zoals bij John Main – dat woorden achterwege gelaten moeten worden. Clemens van Alexandrië zegt dat het goddelijke mysterie puur zijn is: “Het besef van puur zijn laat je het dichtst bij God komen … Hij is onzegbaar, voorbij alle spraak, voorbij elk concept, voorbij elke gedachte.” Daarom kunnen we alleen door de poort van diep stil gebed in relatie met God treden en zijn Aanwezigheid ervaren. Clemens beschrijft dit gebed als volgt: “We bidden … en wanneer we in het binnenste ‘vertrek’ van onze ziel zijn aangekomen nemen we onze toevlucht tot slechts één gedachte en ‘met zuchten te diep voor woorden’ roepen we de Vader aan, die al aanwezig is terwijl wij nog spreken.”   Het onderricht van Jezus over gebed, zoals dat beschreven wordt in Mt 6,6 (“Maar als je bidt, ga dan je binnenkamer in, doe de deur dicht, bid tot je Vader, die in het verborgene is; en je Vader, die in het verborgene ziet, zal het je lonen”), is de basis van al het onderricht dat volgde. In die eerste eeuwen van het christendom lag de nadruk op het volgen van de traditie en niet op individuele interpretaties en ideeën zoals in onze tijd. Alleen als het de woorden van Jezus getrouw weergaf zou een uitspraak authentiek bevonden worden. Daarom zien we dezelfde nadruk op stilte, eenzaamheid en weinig woorden in het onderricht van de vroege Kerkvaders en onder de Woestijnvaders en -moeders. Hun theologie, hun taalexpressie, werd gebaseerd op hun gebedservaring. Op dezelfde manier benadrukt John Main dat onze gebedservaring ons geloof rechtvaardigt.

Twee stromingen binnen het Christendom door Kim Nataraja We zagen hoe belangrijk het contemplatief gebed was voor de kerkvaders Clemens en Origines en voor de woestijnvaders en -moeders. We zagen ook hoe John Main in het werk van Cassianus de herhaling van een gebedswoord of frase als een weg tot contemplatief gebed opnieuw ontdekte. Maar John Main heeft nooit gezegd dat dit de enige weg was – er zijn andere zeer respectabele en beproefde manieren om de stilte van het contemplatief gebed binnen te gaan. Maar waarom is deze gebedswijze, die geworteld is in het onderricht van Jezus en door Cassianus geïntroduceerd in de Latijns Westerse Kerk, ongeveer vanaf de 16^e eeuw ondergronds gegaan en waarom werd het sindsdien beschouwd als het privilege van enkele heiligen? Waarom moest het in de 20^ste eeuw opnieuw ontdekt en onderwezen worden door geestelijke leraren, zoals John Main en zijn opvolger Laurence Freeman, Thomas Merton, Thomas Keating en Richard Rohr?   Reden hiervoor was dat meteen in het begin, ongeveer vanaf de 4^de eeuw, expliciet twee verschillende stromingen binnen het Christendom waren ontstaan. De ene stroming benadrukte een zuiver en letterlijk geloof in de gezaghebbende geschriften als enig criterium voor een ware christen. De tweede stroming was van mening dat dit zeker noodzakelijk was maar niet voldoende; zij benadrukte het belang van een dieper niveau om zo intuïtieve kennis van God te verkrijgen door inzichten en ervaringen in diep stil gebed, een weg die door de Geest gewezen werd. Evagrius en Cassianus behoorden tot de tweede groep en traden in de voetsporen van Clemens en Origines. Voor hen en voor de gelijkgestemde woestijnvaders en -moeders was contemplatie onlosmakelijk verbonden met hun christenzijn. Maar keizer Constantijn de Grote, die de Christenen vrijheid verleende om hun geloof te belijden, begunstigde om eigen redenen onmiskenbaar de eerste stroming, die vertegenwoordigd werd door de grootste en best georganiseerde groep bisschoppen. Hij bestrafte alle kerken die Jezus en zijn leer anders interpreteerden. Van deze groepen vroeg hij extra belasting en eiste hij meer publieke dienstbaarheid.   Zo werd de eerste stroming het ‘orthodoxe’ aspect van het Christendom. Deze benadering onderstreepte een niet-reflectieve acceptatie van een paar geloofsovertuigingen, stimuleerde sterk moreel gedrag en verwierp elke intellectuele invalshoek, vooral als het een metaforische interpretatie van de Schrift betrof. Daarbij werd over het hoofd gezien dat Paulus in 2 Kor 3:6 zegt: “Want de letter doodt, maar de Geest maakt levend.” Daar de ‘orthodox’ gelovigen in later eeuwen de fundering legden voor de Kerk zoals die door de eeuwen heen tot ons kwam, werd spiritualiteit sindsdien argwanend bekeken. Laurence Freeman zegt hierover: “Misschien is dit de reden waarom religieuze instituten … de contemplatieve potentie hebben gewantrouwd of wilden beteugelen. Waar zij daarin geslaagd zijn werd schade toegebracht aan de religie zelf, omdat de contemplatieve dimensie de wijze waarop religie getuigt van waarheid en openbaring, authentiek maakt.” Resultaat is dat religie en spiritualiteit - zelfs tegenwoordig nog – als twee tegenover elkaar staande eenheden beschouwd worden. In werkelijkheid zijn ze natuurlijk integraal verbonden: “Als religie het proza is van de ziel, dan is spiritualiteit haar poëzie.” (Opperrabbijn Jonathan Sacks) Door de twee van elkaar te scheiden, creëer je een disbalans, die religie zelf zwaar onder druk zet: “Religie is een heilige uitdrukking van het spirituele, maar als de spirituele ervaring ontbreekt dan wordt de religieuze vorm hol, oppervlakkig en te gewichtig.” (John Main)

Oorspronkelijk geschenk door Kim Nataraja   Het was John Main’s vaste overtuiging dat “Jezus zijn Geest gezonden heeft om in ons te wonen, om ons allen te maken tot heilige tempels: God die in ons woont … We weten dan dat we delen in de natuur van God”. Zijn overtuiging werd gedeeld door de vroege Kerkvaders en toont ons derhalve dat we in essentie goed zijn. Hoe zouden we dat niet kunnen zijn, wanneer God in ons woont? Alle vroege Kerkvaders waren het met Clemens van Alexandrië eens dat: “Het woord van God werd mens, zodat je van een mens zou kunnen leren hoe je God wordt.”   Maar vanaf het midden van de 4^de eeuw ontstond er een zienswijze ten aanzien van de schepping, die zich hiertegen verzette: God schiep alles uit het niets op een bepaald punt in de tijd – het dogma ‘creatio ex nihilo’. De conclusie die hieruit getrokken werd, was dat er dus geen overeenkomst tussen God en de mensheid bestond, maar in plaats daarvan een onoverbrugbare kloof – ons ‘beeld’ werd onherstelbaar beschadigd tijdens de zondeval en alleen Gods genade door Christus kon ons redden. Er was niets dat we zelf konden doen om onze ‘gelijkenis met God’ te herstellen, dus was zelfs contemplatief gebed van geen nut. Dit gezichtspunt zorgde ervoor dat de twee stromingen binnen het Christendom, die we in de vorige brief verkenden, nog verder uit elkaar dreven. Opnieuw werden de verdedigers van het contemplatief gebed verslagen.   Augustinus (354-430) formuleerde dit standpunt in het dogma van de ‘erfzonde’: mannen en vrouwen zijn fundamenteel zondig en zelfs de schepping is gemankeerd. De genade van God kon de mensheid en de schepping hun oorspronkelijke staat van essentiële goedheid niet teruggeven. Dit werd het officiële onderricht van de Kerk. Het leven werd in principe gezien als een strijd met de demonen en een leven van boetvaardigheid werd nodig geacht.   Maar die negatieve visie over de mensheid en de schepping is in tegenspraak met de woorden in Genesis en met het onderricht in de eerste drie eeuwen – en daarom ook niet conform aan het onderricht van Jezus. In die eerste visie werd contemplatie over de schepping – een volmaakte manifestatie van God – een eerste stap in het opstijgen naar God. Het staat ook haaks op Augustinus’ prachtige mystieke onderricht.   Op dit punt is het – gezien John Main’s achtergrond – interessant te constateren dat in de Keltische traditie de nadruk bleef liggen op het beeld van God in ons, dus op onze wezenlijke goedheid, en de schoonheid en volmaaktheid van de Schepping. Het was zowel de Schepping als de Schrift, die het Goddelijke liet zien en ons tot God leidde. Clemens van Alexandrië zei het als volgt: “Christus vergoddelijkt ons door zijn hemelse onderricht.” Zo sluit John Main aan bij de vroege christelijke vaders en de Keltische traditie.   Toch blijft het geloof dat we in essentie zondig zijn, al eeuwen en tot op heden, overheersen. Dit was de reden waarom John Main het zo betreurde, dat moderne mannen en vrouwen “de steun van een gemeenschappelijk geloof in hun essentiële goedheid, redelijkheid en innerlijke integriteit verloren zijn.” Meditatie, contemplatief gebed, leidt ons weer naar het bewustzijn “van het vermogen van de menselijke geest in plaats van naar de beperkingen van het menselijk leven.”   Hoewel we in de basis goed zijn, zijn we natuurlijk niet zonder gebreken. Ons ego, onze door God gegeven overlevingsstrategie, doet ons dwalen. De beste manier om onze ‘gelijkenis met God’ te herstellen is Jezus’ aansporing om alles achter te laten. Dit betekent dat we ons gewonde ego met al zijn gedachten en onvervulde behoeftes die een sluier van illusie creëren en zo onze wezenlijke goddelijke kern verbergen, zouden moeten laten gaan. In de stilte is genezing. John Main zegt in Van Woord naar Stilte: “dan zien we ernaar uit om Hem te volgen in de puurheid van ons hart.” Dit is niet iets wat we door onze eigen inspanningen doen. Voor John Main en de vroege christenen is Christus onze bemiddelaar en gids, de brug tussen schepping en Schepper. In het contemplatief gebed sluiten we ons aan bij Zijn gebed. Het brengt ons thuis, omdat er “slechts één gebed is – de stroom van liefde tussen de Geest van de verrezen Jezus en Zijn Vader – waarin we opgenomen worden.”

Meditatie is voor iedereen door Kim Nataraja

We zijn er zo aan gewend te denken dat we ‘fundamenteel zondig’ zijn, dat we het moeilijk vinden de Schriftuurlijke verklaring dat ‘Het Koninkrijk (Aanwezigheid) van God binnenin ons ligt’ en dat we ‘Tempels van de Heilige Geest’ zijn, te accepteren. Als we deze waarheid echt kunnen accepteren, dan “kunnen we beginnen inzicht te krijgen in onze eigen mogelijkheden … tijdens de meditatie ontdekken we wie we zijn en waarom we er zijn.” Dit begrip ontstaat door de stilte van het contemplatieve gebed, waarin we “ons wenden tot de levende Geest van God, die woont in ons hart – en Hem ervaren.” Meditatie opent de deur naar deze stilte en diepgaande ervaring. De vroege Christenen zeiden: Meditatie brengt de geest naar het hart. Dan ervaren we niet alleen de totaliteit van ons eigen wezen, maar ook onze verbondenheid met de Schepping en het goddelijke. John Main zegt: “En dan worden we nog dieper bewustzijn van een harmonie, een scheppende heelheid, die we bezitten en beginnen we te voelen dat we onszelf voor de eerste keer hebben leren kennen.” Maar het betreft niet alleen maar onze eigen heelheid; we ervaren ook de waarheid van onze totale integratie met het geheel en we worden tot eenheid hersteld: “Ook alle materie, alle schepping, wordt in de kosmische beweging naar eenheid getrokken. Dit zal de verwerkelijking van de Goddelijke Harmonie zijn. Het zal ons leiden “naar de ervaring van … een nieuwe bekwaamheid tot werkelijke empathie, een bekwaamheid om in vrede te leven met anderen, en in vrede met de hele schepping.” Dan hoeven we ook niet langer te vragen naar de betekenis van ons bestaan – we weten. Onze betekenis wordt zichtbaar in de zorg voor onszelf, onze familie, onze buur en de hele schepping. Dan zullen we ‘leven … in al zijn volheid’.

We zijn echter zo geconditioneerd geraakt, dat we deze manier van bidden zien als zijnde alleen voor hoog spirituele mensen. Maar deze manier van eenpuntige aandacht werd vaak vergeleken met het 'volgen van het smalle pad'. Johannes Chrysostomus, een vroege kerkvader, en de aartsbisschop van Constantinopel zeiden: “Toen Christus ons vroeg het smalle pad bewandelen, bedoelde hij iedereen. De kloosterling en de leek moeten dezelfde hoogte bereiken … Zij die in de wereld leven, ook als ze getrouwd zijn, zouden in al het andere gelijk moeten zijn aan kloosterlingen. Je hebt het volledig mis als je denkt dat sommige zaken alleen gevraagd worden van gewone mensen en andere van kloosterlingen.” Paulus en ook alle apostelen richtten zich tot gewone mensen, de slagers, de bakkers en de kaarsenmakers.

Het is niet verwonderlijk dat de vele verschijningsvormen van meditatie zo belangrijk zijn in onze tijd. Als de gehele mensheid zich maar bewust zou kunnen worden van onze diepe onderlinge verbondenheid en eenheid, dan zouden we onze omgeving niet langer misbruiken en zouden milieurampen voorkomen kunnen worden; er zouden niet langer oorlogen zijn. De wereld zou samen werken om het probleem van overbevolking op te lossen.

Maar 'zuiver gebed' vraagt volgens Paulus: “durf, moed, geloof, engagement en volharding. Vooral de moed om 'het ego los te laten', de ambities, zorgen en illusies van het ego en “de  groeiende angst om niets te hebben om over te denken” niet de boventoon te laten voeren, zoals T.S. Elliot het stelde. Maar geloven dat “Er geen weg is naar de waarheid of de Geest is niet de weg van de Liefde. God is liefde.”

De kunst van het luisteren door Kim Nataraja

We hebben vaak gehoord dat meditatie eenvoudig, maar niet gemakkelijk is. Laten we even onderzoeken of dit klopt. In John Main's beschrijving van de stadia van meditatie staat het zeggen van de mantra op de eerste plaats. Daarmee doelt hij op het voortdurend herhalen ervan tijdens de hele meditatietijd. Als we beginnen met mediteren is dit ons eerste voornemen. Maar het is niet zo gemakkelijk als het lijkt. Het toont ons de eerste hindernis. Onze aandacht voortdurend helemaal bij ons woord te houden, is niet gemakkelijk. Het lijkt zo’n zich herhalend en mechanisch gedoe. Ons ego klaagt dan al heel snel en zegt: “Dit is saai! Steeds alleen maar het woord herhalen.” We vergeten echter dat het niet zomaar een woord is dat we herhalen, maar een gebedswoord waar we trouwe en liefdevolle aandacht aan willen schenken. Dus negeren we het commentaar van het ego. Vervolgens komen we onmiddellijk de tweede hindernis tegen, daar we andere gedachten moeten loslaten om in staat te zijn onze focus exclusief op onze mantra te richten. En ook dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Deze twee obstakels staan niet los van. Als we ons woord niet met volle aandacht zeggen, raken we het woord steeds kwijt tussen al onze gedachten.

Na een tijdje lijkt het dat we ons woord kunnen blijven zeggen, maar plotseling worden we ons gewaar van iets vreemds. We worden tweesporig, denk hierbij aan die oude taperecorders. Ze speelden een spoor af, maar je kon tegelijkertijd ook het andere spoor horen. We herhalen ons woord inderdaad steeds op het ene spoor, maar in plaats van onze gedachten los te laten, huppelen ze gezellig mee op het andere spoor. Een manier om daarmee om te gaan is afstand nemen van de gedachte en de daarbij gevoelde emotie door deze gedachte te benoemen en vervolgens terug te gaan naar het woord. Maar het voelt al gauw alsof we dat steeds maar doen. Opnieuw geeft het ego geringschattend commentaar. Het vertelt je dat je vaker terugkeert naar je mantra dan dat je je mantra zegt. Als we hier intuinen, is er geen weg meer terug. Irritatie en gezeur komen ook bij het ego vandaan en houden ons zo fijn onder controle. Het ego domineert ons met alle gedachten, zorgen, hoop, dromen, die het in de loop van ons leven verzameld heeft. Dit zijn echter precies de gedachten die we moeten loslaten. Zij maken deel uit van ons oppervlakkige bewustzijn, maar meditatie gaat over het overstijgen van het ego naar een dieper deel van ons bewustzijn. We moeten 'het zelf achterlaten' om ons werkelijke Zelf in Christus te vinden. Dit constant heen en weer switchen tussen de mantra en onze gedachten geeft het ego de gelegenheid ons af te houden van het mediteren door te benadrukken dat hier geen vrede te vinden is en in dit stadium kan de gedachte opkomen 'wat heeft dit allemaal voor zin – ik zit hier alleen maar en denk, meditatie is niets voor mij'. En we geven het op.

Om ons te helpen op onze weg hebben we tijdens de meditatie een tweede voornemen nodig: luisteren naar onze mantra als we haar zeggen. Diepgaand, minutieus luisteren laat ons onverdeeld aanwezig zijn, hetgeen een uitdrukking van liefde is. Laurence Freeman (in The Selfless Self) ziet deze manier van trouw aandachtig luisteren als een weg tot heelheid – de integratie van het ego met het ware zelf, een harmonie van ons totale wezen en bewustzijn. In muziektermen: “De validiteit, de zorgvuldige afstemming, de volledigheid, de muziek van het zijn wordt hersteld doordat wij in contact komen met de muziek voorbij onszelf ... We worden één in volledige harmonie door te luisteren naar een diepere harmonie … de diepere harmonie van Christus.” Deze houding van totale aandacht, die ons oppervlakkige bewustzijn achter zich laat, vraagt echter een houding van moed, betrokkenheid, doorzettingsvermogen en vertrouwen. John Main benadrukt in Van Woord naar Stilte: “Meditatie is het gebed van vertrouwen, omdat we onszelf moeten loslaten vóórdat de Ander verschijnt en zonder ingebouwde garantie dát Hij zal verschijnen.” Maar als we die moed en dat vertrouwen vinden, is het niet langer een kwestie van zeggen of luisteren, maar dan klinkt de mantra in ons hart, in de kern van ons wezen, waar Liefde woont. God is Liefde.

De uitdaging om het zelf los te laten door Kim Nataraja We zagen hoe belangrijk én hoe lastig het loslaten van onze gedachten is. We moeten echter steeds voor ogen houden dat we veel meer zijn dan een geest vol met gedachten, gevoelens, wensen en behoeften. Van ons hele zijn is dat slechts het topje van de ijsberg. Deze oppervlakkige identiteit, ons ego, is gebaseerd op doen, bepaald door conditionering in vele vormen. En toch is dit precies het ‘zelf’ – het gewonde en geconditioneerde handelende deel van ons ‘zelf’ – waar Jezus het over heeft, wanneer hij over ‘het loslaten van het zelf’ spreekt. Natuurlijk hebben we dit deel van onszelf, ons ego, het ons door God gegeven overlevingsinstinct, nodig. Maar we hebben het gezonde ego nodig; we laten onze kwetsuren, spanningen, zorgen, angst om niet te overleven, onze doodsangst, los. Om dat te kunnen doen, hebben we het lef, de moed, het geloof en het vertrouwen nodig, waar Paulus over spreekt. Alleen dan kunnen we dieper gaan en tot het besef komen dat we meer zijn dan ons uiterlijke omhulsel van gedachten.   Maar dit uiterlijke omhulsel, dat op doen gebaseerd is, is dominant en wordt in onze huidige maatschappij zeer gewaardeerd. Tegenwoordig worden prestatie en het bereiken van een positie met macht en invloed als belangrijk beschouwd. Het onderricht van Jezus gaat tegen deze cultuur in. John Main zegt hierover in Van Woord naar Stilte: “Afstand doen van het zelf is geen ervaring waarmee onze tijdgenoten vertrouwd zijn, of die ze zelfs maar begrijpen, vooral omdat onze maatschappij ertoe neigt het belang van zelfpromotie, zelfbehoud en een goed zelfbeeld te benadrukken.” Jezelf wegcijferen en nederigheid worden gezien als een teken van zwakte. Bovendien houdt het door angst geregeerde ego niet van verandering en wil dus niet dat je in contact komt met de diepere delen van je bewustzijn, de rest van de ijsberg die onder je gedachtengolven ligt, want verandering betekent de noodzaak van een andere overlevingstactiek. Het ego weet dat stilte transformeert en schrikt voor zo’n transformatie terug. Zo laat het ons vergeten dat we ook een dieper zelf hebben dat gebaseerd is op zijn. Deze diepere kant is zuiver bewustzijn en ook individueel, niet aangetast door actie en omgeving. Het bestaat zuiver om te bestaan. Het is inhoudsloos, verbonden met een sfeer voorbij tijd en ruimte. Maar velen in onze huidige wereld zullen ontkennen dat er een andere werkelijkheid is buiten de werkelijkheid die we met onze zintuigen kunnen ervaren of in onze laboratoria kunnen testen. En toch, 95% van het Universum is gevuld met donkere materie en donkere energie, waarvan we ook niet kunnen bewijzen dat het bestaat, maar de effecten ervan kunnen desalniettemin worden waargenomen. Op dezelfde manier kunnen we ook het bestaan van een dieper, alomvattend zelf niet bewijzen, maar we kunnen het wel ervaren. We kunnen het ontdekken door de stilte binnen te gaan – de stilte waar we door meditatie toegang toe krijgen.   In onze tijd verlangen we er niet alleen naar deze andere werkelijkheid te leren kennen maar ook ons eigen werkelijke zelf. John Main zegt in Van Woord naar Stilte: “Weinig generaties zijn zo introvert en zelfanalytisch geweest als de onze, en toch heeft het bestuderen van zichzelf door de moderne mens zeer weinig opgeleverd. De reden hiervoor is dat het zelfonderzoek de spirituele kant totaal onbelicht liet. Geen enkele intellectuele zelfanalyse kan in de plaats komen van werkelijke zelfkennis in de grond van ons wezen.” Maar er zijn bemoedigende tekenen. De zoektocht naar wie we werkelijk zijn, wordt steeds meer de zoektocht naar de grond van ons wezen, een spirituele zoektocht en velen beseffen nu de waarheid in de woorden van John Main: “Om onze werkelijke aard te vinden moeten we stil worden en hem toestaan tevoorschijn te komen uit de duisternis waarnaar hij werd verbannen. Om zover te kunnen komen moeten we stil worden. De stilte is onze pelgrimage en de weg van de pelgrim is de mantra.”

Wie denken jullie dat Ik ben? door Kim Nataraja   We hebben het belang van zelfkennis op twee niveaus onderzocht: de zelfkennis van het ego met de blokkades die het op de spirituele reis laat zien en de ware kennis van de grond van ons wezen als ‘kinderen van God’. Laurence Freeman begint zijn boek ‘Jesus, the Teacher Within’ met de vraag die Jezus aan zijn discipelen stelt: ‘Wie denken jullie dat Ik ben? Toen Hij eens alleen aan het bidden was en zijn leerlingen bij Hem kwamen, stelde Hij hun de vraag: 'Wie zeggen de mensen, dat Ik ben?' Zij antwoordden: 'Johannes de Doper; anderen zeggen: Elia, en weer anderen: Een van de oude profeten is opgestaan.' Hierop zei Hij tot hen: 'Maar jullie, wie denken jullie dat Ik ben?' Nu antwoordde Petrus: 'De Gezalfde van God.' (Lc 9,18-20)   Jezus stelde deze vraag niet vanuit een egocentrische behoefte aan waardering, maar vanuit het perspectief van gebed. Hiermee hielp hij de discipelen tot eigen inzicht te komen. ‘Wie denken jullie dat Ik ben?’ De reacties laten ons zien dat zelfs toen, terwijl ze steeds in de nabijheid van Jezus waren, ieder een eigen invalshoek had, die niet voortkwam uit onmiddellijke kennis van Jezus, maar uit eigen persoonlijke en culturele optiek. En door de tijd heen is deze manier van reageren niet veranderd. Ons antwoord wordt ‘beperkt door onze persoonlijke en culturele blik. Als we eenmaal een vaste voorstelling van Jezus hebben gemaakt in onze geest, is het verleidelijk onze meningen en vooroordelen hierop te baseren’. De antwoorden zeggen meer over ons dan over Jezus.   We vermijden het om over deze vraag van Jezus na te denken. Laurence Freeman stelt: “Voor vele christenen …. is dit een vraag waar ze nooit echt serieus naar geluisterd hebben of persoonlijk hebben opgevat. Dit zou een diepgaande impact hebben op zowel hun zelfkennis als op hun aanvoelen van wie Hij is.” We voelen ons ongemakkelijk en zelfs wat angstig om niet alleen de vraag wie Jezus is, maar wie wij werkelijk zijn, echt onder ogen te zien. Wat we ook meekrijgen uit De Schrift over de Goddelijke grond van ons zijn, onze pijn en conditionering verhinderen ons dit echt op persoonlijke grond te accepteren. Het vereist dat we onze ‘demonen’ onder ogen zien, ‘onze schaduw’, en dat is moeilijk, omdat het verandering betekent en verandering is altijd lastig en pijnlijk. We hebben moed, nederigheid en geloof nodig om onze ‘demonen’ het hoofd te bieden. Maar het gezegde luidt: “Benoem je demonen en je hart zal ze meer aanvaarden.” Als we dit niet doen, zullen we gevangenen blijven van onze behoeftigheid en passies. Alleen zelfkennis, die gedragen wordt door genade, leidt door het openen van al onze bronnen naar ware vrijheid, inclusief ons intuïtief vermogen contact te maken met Kosmische Liefde en Wijsheid. Op een bepaald niveau delen we in “het universele weten, dat we niet alles kunnen kennen, laat staan God, zonder onszelf te kennen.” Zelfkennis, kennis van Jezus en van God zijn een.   Het belang van zelfkennis wordt niet alleen benadrukt door spirituele leraren maar ook door filosofen. ‘Mens ken uzelf’ stond geschreven boven de ingang van het Delphi Orakel in het Oude Griekenland. En van Socrates horen we ‘Het niet-geleefde leven is het niet waard geleefd te worden’. Voordat we Jezus kunnen ‘kennen’ moeten we eerst ‘onze deuren van perceptie reinigen’, door ons te bevrijden van onze valse waarneming van onszelf en God. Deze ware zelfkennis is derhalve geen zelfkennis omwille van zichzelf, maar het is een weg om in contact te komen met ons werkelijke zelf en de Goddelijke Werkelijkheid die ons doordringt en helpt. Bovendien gaat zelfkennis hand in hand met het verwerkelijken van ons volledig potentieel. Jezus zegt hierover: “Ik ben gekomen, opdat zij leven zouden bezitten en wel in overvloed.” (Joh 10,10) Hoe weinig mensen hebben werkelijk naar het innerlijke onderricht van Jezus geluisterd en het hun leven laten transformeren!

Meditatie als weg tot zelfkennis door Kim Nataraja   In ‘Jesus the Teacher Within’ benadrukt Laurence Freeman dat het niet mogelijk is Jezus met ons verstand te kennen; in plaats daarvan moeten we binnengaan in de diepte van ons wezen en Hem kennen met ons hart: “Het ontdekken van Jezus’ identiteit wordt niet bereikt via intellectuele of historische kennisoverdracht. Dit vindt plaats als onze intuïtieve diepte wordt geopend naar diepere en subtielere wegen van kennis en begrip dan waar we aan gewend zijn. Dit is gebed … een binnengaan in een innerlijke ruimte van stilte, waar we tevreden zijn zonder antwoorden, oordelen en beelden. … Het is de ondefinieerbare stilte bij de essentie van het mysterie van Jezus, die uiteindelijk zijn ware identiteit onthult aan hen die het ervaren.” (blz. 30/32)   Gebed is de poort naar werkelijke kennis van Jezus – en zo van onze ware natuur – en door Hem van God. Voor die reis – die “reis van wakker worden”– is meditatie die tot contemplatief gebed leidt onontbeerlijk. Het helpt ons af te dalen naar het centrum van ons wezen waar we “in relatie tot en in verbondenheid met de Geest ontdekken wie Jezus is.” (blz. 213)   Maar meditatie doet meer dan dat: “Met meditatie bedoel ik niet alleen het bidden maar ook het ontdekken van het hele levensgebied van zelfkennis.” (blz. 242) In de stilte van ‘louter gebed’ ontvangen we door genade inzicht dat ons helpt de wonden, die ons blokkeren om ons bewust te worden van ons ware zelf, te ontdekken. Het helpt ons bewust te worden van onze ‘schaduw’. Tegelijkertijd doet het contemplatief gebed de diepe, intuïtieve kennis van de liefdevolle geest van Christus, die in ons werkzaam is, groeien. Deze bemoedigt ons onszelf te accepteren zoals we zijn, net zoals Hij doet. Zo geneest Hij onze wonden en maakt Hij ons heel. Laurence Freeman brengt wederom naar voren dat “het essentieel is voor het Christelijk geloof dat we met pure aandacht naar Jezus luisteren, totdat we onszelf verliezen … zo wordt Hij … een ‘poort’, die naar zelfkennis leidt.” (blz. 42)   Het is belangrijk in gedachten te houden over welk soort gebed we het hebben. We spreken over diep, stil contemplatief gebed, niet over het gebed waar we “slechts voor de vorm mee bezig zijn of het rituele mondgebed.” (blz. 34) Niemand drukte dit beter uit dan T.S. Eliot in ‘Vier Kwartetten’ (‘Four Quartets’)   Je bent hier om te knielen waar het gebed gebruikelijk is. Maar het gebed is meer dan een aaneenschakeling van woorden, de bewuste actie van de biddende geest of de klank van de biddende stem.   Laurence Freeman zegt vervolgens: “Jezus is een onmisbare kracht om een authentieke spiritualiteit te verwezenlijken. Hoewel de meeste mensen problemen hebben met de kerk – zoals ook de meeste kerkgangers zelf – is de persoon van Jezus een van de onveranderlijke bakens, die de mensheid voorbij zelfzucht en zijn steeds wanhopig streven naar hogere doelen van vriendelijkheid en zielenrust, leidt.” (blz.15) In onze tijd neigen velen ertoe het kind met het badwater weg te gooien, maar “om Jezus te negeren vanwege de onvolmaaktheid van de kerken is een dwaasheid van tragische omvang … Anderzijds, het Christendom moet getransformeerd worden.” (blz. 241)

De meditatiebeoefening door Kim Nataraja   We hebben besproken hoe essentieel meditatie is voor onze persoonlijke groei en transformatie tot de mens naar Gods bedoeling. De trouwe herhaling van een gebedswoord, een mantra, leidt ons zonder twijfel naar de stilte en de eenzaamheid van het ‘zuivere’ gebed, zoals de woestijnvaders en –moeders het noemden – het gebed van het hart, niet van het denkvermogen. De vaak gestelde vraag echter is ‘Waar wordt dit in de Schrift onderwezen?’   In Jesus the Teacher Within leidt Laurence Freeman ons door het gebedsonderricht van Jezus, zoals dat opgetekend is in hoofdstuk 6 van het Evangelie volgens Mattheus. Toen de leerlingen Jezus vroegen hoe ze moesten bidden, begon Hij met wat we nu kennen als het Onze Vader. Als je het Onze Vader in het Aramees, de taal die Jezus sprak, hoort, dan lijkt het ‘een verzameling korte ritmische zinnen’, makkelijk te onthouden en makkelijk te scanderen of zingen. Het is niet moeilijk voor te stellen hoe het aandachtig en trouw herhalen van deze zinnen kan leiden tot ‘rust en inzicht’. https://www.youtube.com/watch?v=NUhif7M0B7M   Als Jezus zegt: “Zorg ervoor dat je tijdens het bidden niet opvalt bij de mensen” (Mt 6,5), benadrukt Hij dat niet het ego de drijfveer voor gebed moet zijn. Het ego zoekt waardering in de ogen van anderen. Het ware gebed ontspringt uit ons pretentieloze, eerlijke ware Zelf, onze Goddelijke vonk, en leidt tot een diep bewustzijn van onze verbinding met God. Om dat te laten gebeuren raadt Jezus uiteraard stilte en eenzaamheid aan: “Als je bidt, ga dan je binnenkamer in, doe de deur dicht en bid tot je Vader die in het verborgene is; en je Vader die in het verborgene ziet, zal het je lonen.” (Mt 6,6)   Johannes Cassianus verwoordt de werkelijke betekenis achter deze uitspraak heel mooi: “We bidden in onze kamer wanneer we ons hart volledig terugtrekken uit het geraas van elke gedachte en zorg en onze gebeden in het verborgene toevertrouwen aan God. We bidden met gesloten deuren als we, met gesloten lippen en in volledige stilte, bidden tot de zoeker naar harten, niet naar stemmen.” De nadruk ligt daarom op innerlijkheid, op het gebed van het hart, dat mogelijk gemaakt wordt door het gebruik van ‘weinig woorden’: “Gebruik geen omhaal van woorden … Jullie Vader weet wat je nodig hebt, voordat je het Hem vraagt.” (Mt 6,7-8)   Jezus maakt ons er vervolgens op attent dat gedachten – vaak zorgen – zeer belemmerend zijn voor het naar binnen gaan: “Daarom zeg ik jullie: maak je niet bezorgd over wat je zult eten of drinken om in leven te blijven en ook niet over de kleding voor je lichaam.” (Mt 6,25) Laurence Freeman: Dit betekent niet een totale veronachtzaming van onze basale levensbehoeften. We moeten eten en drinken. Het probleem is echter dat we denken dat ons geluk alleen hierin ligt. Maar het geluk ligt in het vinden van ons ware Zelf. Het loslaten van deze gedachten en zorgen helpt ons bovendien het ‘hier’ en ‘nu’ te betreden: “Maak je dus niet bezorgd over de dag van morgen, want de dag van morgen zal zich wel bezorgd maken over zichzelf.” (Mt 6,34) Alleen in het ‘hier’ en ‘nu’ zullen we ons bewust worden van de Aanwezigheid van het Goddelijke in ons.   Het belang van “zuivere aandacht voor Gods kracht in het hart van alle realiteit” ligt uiteindelijk ten grondslag aan alles wat Jezus zegt: “Zoek eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan krijg je dat alles erbij.” (Mt 6,33)   We vinden dit hele onderricht in de Bergrede. De woestijnvaders en –moeders hebben dit ter harte hebben genomen en het is op onze weg gekomen via John Main, die deze spirituele beoefening in de geschriften van Johannes Cassianus ontdekte.

Meditatie en verbondenheid door Kim Nataraja   Meditatie leidt ons de stilte in van diep contemplatief gebed. Het is een weg om ons te laten ontsnappen uit de gevangenis van het ego en zijn verlangens. Laurence Freeman zegt in ‘Jesus the Teacher Within’, dat “Jezus een ego had. Het is dus niet zo dat het ego op zichzelf zondig is. Egotisme, het gefixeerd zijn op het ego, leidt tot het vergeten van en het verraad aan ons ware Zelf. Zonde treedt op als het ego verward wordt met het ware Zelf… Jezus laat ook zien dat het in het menselijk vermogen ligt te leven in een gezonde balans tussen het ego en het Zelf.” (blz. 242) Als we ons bewust worden van onze blokkades, dan is het ego in staat door te dringen tot de energie en het bewustzijn van ons werkelijke spirituele Zelf. Dit is de ware navolging van Christus.   We moeten niet vergeten dat het ego opgebouwd is uit de gedachten en beelden die anderen van ons hebben en die we ons door de jaren heen hebben eigen gemaakt. Het zijn slechts gedachten, vaak pure verbeelding. Het is niet hoe we werkelijk zijn. Maar de trucjes van het ego doorzien en zijn klemzettende dominantie doorbreken, kunnen we niet zelf. Alleen door de stilte binnen te gaan, waar de geest en het Christusbewustzijn aanwezig zijn, krijgen we inzichten die ons een uitweg bieden. Onze groeiende zelfkennis hangt daarom in de eerste plaats af van gebed en geestelijke begeleiding. De geest handelt echter niet alleen in de stilte, maar gebruikt ook andere mensen om ons bewust te maken van onze schaduw, via onze instinctieve reacties en onze vooroordelen. Als we onze schaduw gaan ontdekken, worden we meer empathisch en open naar anderen – we herkennen hun gewondheid als de onze. Meditatie staat aan de basis van onze relaties, zowel in vriendschappen als in de gemeenschap. John Main benadrukt steeds dat meditatie gemeenschap creëert. In de diepe stilte ervaren we dat we niet op onszelf staan, maar door het diepere spirituele deel van ons bewustzijn diep verbonden zijn. Door het diepe aandachtige luisteren, wat meditatie is, leidt zelfkennis zo tot het kennen van anderen en het weten dat Christus in ons leeft. En deze manier van aandacht geven dragen we van dag tot dag met ons mee: “Luisteren betekent, dat je je naar een ander wendt, dat je jezelf loslaat; en dat is liefhebben … Het is essentieel in het christelijk geloof dat ons aandachtig luisteren naar Jezus zo vredig is, dat we onszelf niet meer doen gelden … zodat Hij … een ‘deur’ wordt die naar zelfkennis leidt.” (blz. 42) Maar de confrontatie met al onze verdrongen en verloren delen vraagt grote moed en nederigheid: “Jezus laat de hoge prijs zien, waardoor zelfkennis wordt verkregen … Jezelf kennen vereist het ontheiligen van je zelf. Het vinden houdt verlies is. Zaden groeien alleen door te sterven … het vraagt steeds de dood van de oude illusies, gewoonten, waarden en overtuigingen van het ego.” (blz. 41)   Hij laat zien dat door meditatie en diep gebed deelname aan het Goddelijke in dit leven mogelijk is: “De mens Jezus deelt met ons hoe hij zelfs binnen de grenzen van zijn menszijn God kon ervaren. Hij wist wat gebed werkelijk betekent … Hij kende de goddelijke aanwezigheid in het hart van het gebed.”(blz. 245)   Dit bedoelde Jezus toen Hij zei: “Ik ben gekomen opdat zij leven mogen hebben en leven in al zijn volheid.” Zijn hele leven en onderricht laat Hij ons de weg naar heelheid en heiligheid zien. “Jezus was volledig mens omdat zijn zelfkennis voortkwam uit het besef dat Hij één was met zijn Vader … Wij worden volledig mens en delen in het volledig goddelijke door de eenheid met zijn menszijn. In de Geest, de non-dualiteit van God, kan Jezus op menselijk niveau zijn hele wezen met ons delen.” (blz. 244)

Je ware naam horen door Kim Nataraja   We hebben het samenspel tussen het ego, de schaduw en het ware zelf onderzocht en hoe belangrijk relaties zijn om je bewust te worden van je ware zelf en te groeien tot de mens naar Gods bedoeling. Er is een prachtig verhaal uit de Rabbijnse traditie over het horen van de naam van je ware zelf: Rabbi Yehuda Loew ben Bezalel was in zijn tijd de voornaamste Rabbi in Europa. Hij was de man die in zijn huis in Praag de Golem, de mensfiguur gemaakt van klei, tot leven wekte door onder zijn tong een stukje papier te leggen waarop de onuitspreekbare naam van God stond. Op een nacht had Rabbi Yehuda een droom: hij droomde dat hij was gestorven en voor de troon gebracht werd. En de Engel, die voor de troon stond, zei tot hem: “Wie ben je?” “Ik ben de beroemde Rabbi Yehuda van Praag, de schepper van de Golem,” antwoordde hij. “Zeg me, mijn heer, of mijn naam in het namenboek van hen die zullen delen in het Koninkrijk geschreven is.” “Wacht hier,” zei de Engel, “Ik zal de namen lezen van al degenen die vandaag gestorven en in het boek geschreven zijn.” En hij las de namen, waarvan duizenden Rabbi Yehuda vreemd in de oren klonken; terwijl de Engel las, zag de Rabbi de geesten van hen wiens naam genoemd werd opgaan in de lichtkrans, die boven de Troon hing. Uiteindelijk stopte hij met lezen, en Rabbi Yehuda’s naam was niet genoemd. Hij huilde bitter en schreeuwde tegen de Engel. En de Engel zei: “Ik heb je naam genoemd.” Rabbi Yehuda zei: “Ik heb het niet gehoord.” De Engel zei: “In het boek zijn de namen van alle mannen en vrouwen geschreven, die ooit op aarde hebben geleefd, want elke ziel is een erfgenaam van het Koninkrijk. Maar velen die hier komen, hebben nog nooit hun ware naam op de lippen van man, vrouw of engel gehoord. Ze hebben geleefd alsof ze hun naam wisten; en als ze dan genoemd worden om in het Koninkrijk te delen, herkennen ze hun eigen naam niet. Ze herkennen niet dat de poorten van het Koninkrijk voor hen geopend worden. Dus moeten ze hier wachten totdat ze hun naam horen en hem kennen. Misschien heeft ooit iemand hen bij hun werkelijke naam genoemd. Ze zullen hier blijven tot ze stil genoeg zijn om te horen dat de Koning van het Universum zelf hen roept.” Toen werd Rabbi Yehuda wakker en in tranen stond hij op. Hij bedekte zijn hoofd en ging plat op de grond liggen en bad: “Meester van het Universum! Schenk me, dat ik voor ik sterf eenmaal mijn eigen werkelijke naam hoor van de lippen van mijn broeders en zusters.” In onze verdeeldheid denken we dat we weten wie we zijn en wat we hebben bereikt en zo blijven we in het rijk van het ego en horen we nooit onze echte naam.   Het evangelie van Johannes geeft met de ervaring van Maria Magdalena op Pinksterzondag een vergelijkbaar voorbeeld. Zij herkent Jezus niet in zijn werkelijke gedaante. Hier zijn het niet haar verdiensten of trots die in de weg staan, maar haar emoties die haar visie vertroebelen. Laurence Freeman licht toe: “Maria rouwt en lijdt aan de desolaatheid van onomkeerbare afwezigheid.” (blz. 61) Dus herkent ze Jezus niet als ze Hem ziet staan en denkt ze dat Hij de tuinman is. Pas wanneer Hij haar bij haar naam ‘Maria’ noemt, draait ze zich naar Hem om. Dit is het moment van ‘metanoia’ – het verder kijken dan de gewone realiteit naar de ware realiteit. Dan pas herkent ze Hem in zijn spirituele essentie – ‘Rabboeni’ – geliefde meester. Toelichting van Laurence Freeman: “Ze is tot zelfkennis gekomen, eenvoudigweg doordat ze gekend wordt door een ander. Hij kende haar en riep haar bij haar naam. Werkelijke zelfkennis … komt voort uit relatie. In zo’n relatie voelen we onszelf gekend en geliefd. Het centrum van ons bewustzijn is losgemaakt van de gebruikelijke egoïstische ankers en verplaatst zich naar de ander. Maria ging de weg van totaal verdriet naar zelfverwerkelijking.”

Het belang van de evangeliën door Kim Nataraja   Tegenwoordig komen we een diversiteit aan vormen tegen, waarin het Christendom tot uitdrukking wordt gebracht. Veel mensen denken dat we zouden ontkomen aan deze diversiteit en een pure vorm konden ontdekken door terug te gaan naar de begintijd van het Christendom. Dit is helaas een illusie. Laurence Freeman zegt in ‘Jesus the Teacher Within’: “Het idee dat er ooit slechts een enkele, ongedifferentieerde Christelijke orthodoxie was die later versnipperd of verwaterd raakte, wordt niet ondersteund door de rijkdom en diversiteit van de invalshoeken die in de evangeliën gevonden worden.” (blz. 76) Jezus was een charismatisch leraar die zijn wijsheid mondeling deelde. Het was erg moeilijk om de ware geest van zijn onderricht te pakken te krijgen. De vroege christenen hoorden wat in hun wereldvisie paste, wat bij hen resoneerde. Zodoende werden Zijn woorden gefilterd door hun culturele, mentale, psychologische en emotionele context. Het resultaat was dat er uiteenlopende interpretaties en verhalen van Jezus’ leven en onderricht waren en elk daarvan had een eigen strekking. Vandaar de tegenstrijdigheden. “Lucas opent zijn evangelie met de opmerking dat er veel andere verhalen in omloop zijn in de eerste eeuw na Zijn opstanding: “Velen hebben zich er al toe gezet het verhaal te doen van wat zich bij ons heeft voltrokken, aan de hand van de overlevering van de oorspronkelijke ooggetuigen die dienaar van het woord zijn geworden.” (Lc 1,1-4) – (blz. 75)   Laurence Freeman vervolgt: “We weten in feite nooit zeker wie de evangeliën schreef die toegeschreven werden aan Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes … Jezus deelde zijn boodschap mondeling … Het is het levende onderricht van ‘iemand die met gezag onderwees’… Als teksten ontwikkelden ze zich zowel in mondelinge als in geschreven tradities, maar werden verder verfijnd door persoonlijk gebed en gezamenlijk gesprek.” (blz. 71/72). We moeten ook onthouden dat deze vier canonieke evangeliën “geschreven werden voor mensen die twee of drie generaties na de beschreven gebeurtenissen en buiten Palestina leefden … De evangeliën zijn verschillende vensters waardoor dezelfde werkelijkheid gezien wordt.” (blz. 76) Het bewijs voor deze vroege diversiteit kan gevonden worden in de geschriften die tot ons gekomen zijn. Paulus wijst de Korintiërs terecht: “Ieder van u schijnt zijn eigen leus te hebben: ‘Ik ben van Paulus’. ‘Ik ben van Apollos’. ‘Ik van Kefas’, ‘Ik van Christus’.” (1 Kor 1,12) In Handelingen en Galaten lezen we zelfs over verschil van mening tussen Petrus en Paulus, Paulus en Jacobus, en Johannes en Thomas. Deze verdeeldheid was niet constructief, vooral omdat het plaatsvond in een tijd van vreselijke vervolgingen en martelaarschap.   Bovendien was er in deze vroege eeuwen eigenlijk geen enkel herkenbaar instituut zoals de huidige Kerk. Er waren zeer weinig bisschoppen, geen geloofsbelijdenissen en er was geen overeengekomen canon van de Schrift. Afgezien van Alexandrië, waar ingezegende gebouwen waren die beschermd werden door Rome, ontmoetten mensen elkaar uit veiligheidsoverwegingen in aparte verspreide huisgroepen - zeer vergelijkbaar met onze huidige meditatiegroepen over de hele wereld.   Om met deze diversiteit om te gaan, besloot Ireneaus, Bisschop van Lyon (130-202 AD), een van de toenmalige zeldzame bisschoppen, slechts vier evangeliën – Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes - en de brieven van Paulus te erkennen als ‘orthodox’ d.w.z. ‘rechtzinnig denken’. Het zou ‘de canon’ gaan vormen, de leidraad, om eenheid in de vroege Kerk te brengen. Hij verkoos het Evangelie van Johannes boven dat van Thomas – hoewel de laatste erg populair was – enkel vanwege een persoonlijke keuze: zijn leraar Polycarp was een leerling van Johannes geweest. Irenaeus kon dus aanspraak maken op de zo belangrijke apostolische opvolging. Alle andere evangeliën - en de groepen die ze gebruikten - werden beschouwd als 'ketters', wat letterlijk ‘ervoor kiezen van de juiste leer af te wijken’ betekent. Sommige van deze hadden ook een apostolische afkomst, maar Irenaeus vond dat de grens ergens getrokken moest worden.

Lectio Divina en contemplatief gebed door Kim Nataraja   We zagen hoe belangrijk de evangeliën waren bij het ontstaan van het Christendom in de eerste eeuwen. Vaak wordt vergeten dat ze ook de bron van diep contemplatief gebed waren. “De christelijke spiritualiteit en haar mystieke traditie waren ten minste tot de twaalfde eeuw in de lectio divina – het verfijnd en onderscheidend lezen – geworteld. De woestijnmonniken zijn een vroege inspiratiebron voor zowel de lectio als voor het contemplatieve gebed, die zo nauw aan elkaar verwant zijn.” (blz. 77) De woestijnvaders en –moeders maakten in het algemeen nog steeds deel uit van de mondelinge cultuur; de woestijnmonniken luisterden bij voorkeur naar de Schrift tijdens hun wekelijkse bijeenkomsten, ‘synaxis’ genaamd, i.p.v. deze zelf te lezen. Hierna keerden ze terug naar hun cel en contempleerden over wat ze hadden gehoord. Op deze wijze zouden ze het in hun geheugen opnemen en ook de belangrijkste betekenis ervan tijdens hun werk in hun hart meedragen. Zo werd de Schrift hun gids en leidraad voor hun leven.   Clemens van Alexandrië (150-215) en Origines (186-251), die hem opvolgde als hoofd van de Catechetische School in Alexandrië, waren niet langer tevreden met de ‘letterlijke’ interpretatie van de Schrift, zoals die werd onderwezen door Irenaeus en enkele andere bisschoppen. Voor hen was dit alleen maar de eerste fase, ofschoon een belangrijke. Zij beschouwden het als het fundament voor ervaringskennis van het geloof, gebaseerd op diep contemplatief gebed en intuïtieve lezing van de Schrift. Voor hen waren contemplatie en theologie, hun gedachten over de Schrift gebaseerd op hun ervaring, onlosmakelijk met elkaar verbonden.   Origines beschrijft deze lectio divina benadering van de Schrift – een langzame, diepgaande en aandachtige manier van lezen – systematisch in zijn belangrijkste werk Grondbeginselen. “Hij zag het lezen van de Bijbel als een manier om het bewustzijn te verdiepen.” (blz. 81) Hij benadrukt dat er vier fases zijn bij het lezen van de Schrift. Hij wijst ons op de eerste fase: de tekst letterlijk nemen, concentratie op de oppervlakkige betekenis. Daarna benadrukt hij de noodzaak om verder te gaan dan de morele kant van het onderricht. Vervolgens moedigt hij ons aan nog verder te gaan naar de allegorische betekenis van dit gedeelte, hetgeen hij als essentieel beschouwt. Hierin is hij het volledig eens met Paulus: “Hij is het die ons bekwaam heeft gemaakt dienaars te zijn van een nieuw verbond, niet van de letter maar van de Geest. Want de letter doodt, maar de Geest maakt levend.” (2 Kor 3-6) Dit leidt ons uiteindelijk tot de ontdekking van de wezenlijke bedoeling van de gegeven tekst, zoals dit ook bij de woestijnvaders en – moeders gebeurde. Het werd gezien als een ontmoeting met de verrezen Christus: “Zo zou je de Schrift kunnen leren begrijpen – als de enige perfecte belichaming van het Woord.” Voor Origines en Clemens van Alexandrië en voor hen die hun interpretatie van Jezus’ onderricht overnamen was de eerste letterlijke fase, alhoewel een belangrijke, slechts de basis voor een ervaringsgericht verstaan van het geloof.   Maar Irenaeus was erg achterdochtig ten aanzien van deze contemplatieve benadering met haar allegorische interpretatie van de Schrift en hij gooide de verschillende groepen, die deze benadering omarmden, op een hoop onder de paraplu van ketterij. In zijn verhandeling Tegen de Ketters spreekt hij over “de zogeheten valse-gnosis” waarbij hij impliceert dat het Christendom, op de manier waarop hij het interpreteerde, de ware gnosis was. Clemens, die ongeveer in de zelfde tijd als Irenaeus leefde in de 2^de eeuw, noemde volwassen contemplatieve christenen, die tot een dieper verstaan van hun geloof waren gekomen, de “ware Gnostici”. Hij rekende zichzelf graag tot hen.

God van liefde en barmhartigheid door Kim Nataraja   Er is ons verteld dat Jezus is gekomen om zondaars te redden. Bovendien zijn we opgegroeid met het idee dat we allemaal zondaars zijn, hetgeen vaak versterkt werd door de preken in de Kerk. Dit is gebaseerd op het onderricht van Augustinus over de ‘erfzonde’. We hebben dit oordeel niet in twijfel getrokken, want wie heeft er nu nooit iets gedaan waar we niet erg trots op zijn? We zijn tenslotte onze eigen ergste critici. Maar dat gevoel van zonde en schuld waarmee we opgegroeid zijn vervormt ons beeld van de liefdevolle en barmhartige God – de werkelijke boodschap van Jezus. Het geeft ons het beeld van de oordelende God, “een externe macht die ons daadwerkelijk beloont als we de geboden nakomen en ons laat lijden als we ze schenden.” (blz. 108 – ‘Jesus the Teacher Within’) Daarom is ons geluk een beloning van God voor het leven van een rechtvaardig bestaan en ons ongeluk is een straf voor het niet nakomen van Zijn geboden. Dit geloof is niet alleen nu overheersend, maar was ook erg algemeen in Jezus’ tijd. “Zelfs de discipelen waren onthutst toen Jezus een radicaal andere manier van kijken naar zowel lijden als welzijn voorstelde. Goed geluk, comfortabel en welvarend zijn zou in feite, zei hij, een vermomde vloek kunnen zijn......... Rijkdom brengt gevaar met zich mee en dat kan je spirituele vooruitgang veel ernstiger belemmeren dan wangedrag.” (blz. 107– ‘Jesus the Teacher Within’.)   Een voorbeeld van deze houding is vastgelegd in het Johannes-evangelie (Joh 9,1 e.v.) in de reactie op de genezing van een blind geboren man. “ Zeker, zeiden ze … blind geboren worden is een teken dat jij of jouw ouders gezondigd hebben. God die de rechtvaardigen begunstigt straft ook de zondaars…. En wij weten dat God niet naar zondaars luistert, maar Hij luistert naar iedereen die toegewijd is en zijn wil gehoorzaamt.” (Joh 9,31)   Het vastomlijnde idee van oorzaak en gevolg in morele vragen – vergelijkbaar met de wet van karma in de hindoeïstische en boeddhistische filosofie – resoneert aan iets diep in de menselijke natuur. We kennen en beamen de zienswijze dat elke actie een overeenkomstige reactie heeft – zondaars moeten gestraft worden en rechtvaardig gedrag moet worden beloond. Het veroorzaakt verwarring, verbittering en zelfs verlies van vertrouwen als dit niet gebeurt.   Maar wat werd er met zondaars bedoeld in de tijd van Jezus? Verrassend genoeg betekende de uitdrukking iets meer dan de manier waarop we het begrip zondaars nu begrijpen. “De term omvatte niet alleen het gevoel van iemand die morele codes breekt.” (blz. 107 – ‘Jesus the Teacher Within’) Laurence Freeman verduidelijkt dat mensen met een beroep waarop neergekeken werd, bijvoorbeeld schaapherders, kleermakers, kappers, belastingontvangers en slagers, als zondaars werden beschouwd,. Er vond net zo’n strikte afbakening plaats als in het kastensysteem van India. Zij werden 'zondaars' genoemd omdat zij zo arm waren dat zij zich de door de tempel opgelegde geldelijke bijdrage voor rituele zuiverheid niet konden veroorloven. Zo werden zij permanent - naar menselijke maatstaven maar niet door Gods wil - van de religieuze gemeenschap uitgesloten. Met hen, de gemarginaliseerden, de afgewezenen en de verachten, bracht Jezus de meeste tijd door. Hij was ‘als een dokter voor de zieken’. Hij genas hen door een sterk medeleven voor hen die fysiek, emotioneel en spiritueel ziek waren. Hij overbrugde de kloof in de geest van de mensen tussen God en hen. Ze werden niet door God afgewezen, zij waren zijn kinderen net zoals ieder ander. Dit hielp hen hun geloof in hun eigen waarde en achting terug te winnen. Deze liefdevolle aanvaarding door Jezus weerspiegelde voor hen de liefde en barmhartigheid van God. Jezus verwierp daarom de houding van de gemeenschap van zijn tijd met hun 'kaste'-verdelingen, hun door de wet bepaalde houding en hun onbetwistbare geloof in de onvermijdelijkheid van de rechtvaardigheid van de wet van oorzaak en gevolg. Zijn voornaamste boodschap is dat liefde en vergeving de essentie is van God en alle door mensen in het leven geroepen denksystemen overstijgt. Het meest aangrijpende voorbeeld hiervan is de parabel van de verloren zoon. Hij had gezondigd op alle mogelijke manieren die wij als mensen zouden afkeuren en daarom verdiende hij straf volgens onze normen. Maar door persoonlijk verantwoordelijkheid te nemen voor het resultaat van zijn egocentrische handelingen, keerde hij terug tot God en Zijn wil. Hij werd volledig vergeven en liefdevol verwelkomd.

door Kim Nataraja Beelden van onszelf, andere mensen, de schepping in het algemeen en God zijn zeer cultureel bepaald. Laurence Freeman vat deze invloed als volgt samen: “Op de diepere niveaus, in ons onderbewustzijn, is ons Godsbeeld onlosmakelijk verbonden met alle ontmoetingen via het gezag van ouders, oudere broers en zussen, leraren, priesters, politie … De angst voor afwijzing of straf, die hiermee gepaard gaat, snijdt diep in onze psyche en laat er blijvende wonden achter. In de geest van het kind wordt deze angst het metafysische symbool van God – het opperste gezag …. het blokkeert in plaats van ons te leiden in het mysterie van ons bestaan.” (blz. 128 Jesus the Teacher Within) Misschien is de overheersende voorkeur en bestendigheid van het godsbeeld als rechter geworteld in de ouderlijke invloed. In het algemeen neigen ouders – niet allemaal – ertoe hun kinderen te beoordelen en te bekritiseren in de overtuiging dat dit in het belang is van het kind. Als God dus vooral gezien wordt als een rechter, wordt Hij iemand die gesust moet worden in plaats van iemand om van te houden. Bovendien is de liefde die kinderen ontvangen vaak voorwaardelijk – een beloning voor goed gedrag. Dit zorgt er ook voor dat Jezus’ onderricht over Gods onvoorwaardelijke liefde en vergeving moeilijk in overeenstemming te brengen is met onze eigen ervaring van liefde. De christelijke Schrift toont ons een ontwikkeling van beelden die aansluit bij de ontwikkeling van ons bewustzijn, weerspiegeld in onze sociale patronen. Eerst ontmoeten we de stamgod van het Oude Testament, ver weg, wraakzuchtig, grillig en onvoorspelbaar, zoals de natuur, waar kleine vaak rondtrekkende gemeenschappen zo afhankelijk van waren. Hierna volgt een onpartijdiger God, almachtig en alwetend, niet zo ver weg, een rechtvaardiger heerser, de ideale koning, die de gevestigde gemeenschap of stad toen nodig had. Later vinden we de God van Liefde van het Nieuwe Testament, die de behoefte aan vrede en dienstbaarheid in de gemeenschap weerspiegelt en de relaties in grotere gemeenschappen versterkt. Een ander aspect van de godsbeelden waar we in onze huidige tijd mee worstelen is het idee van God als Hij. Laurence Freeman zegt: “de mannelijkheid van de God van de semitische godsdiensten heeft de familie- en politieke structuren van de gemeenschappen die in een Hem geloofden, gevormd … Als we er eenmaal klaar voor zijn een God te zien, waarin het mannelijke en vrouwelijke geïntegreerd zijn, worden de menselijke machtssystemen die gebaseerd zijn op mannelijke overheersing dodelijk ondermijnd.” (blz. 129 Jesus the Teacher Within) Deze voorbeelden tonen zeer duidelijk de kracht en invloed van beelden aan. Hoewel onze beelden veranderen en met ons spirituele inzicht meegroeien, blijven het altijd beelden, schaduwen van de werkelijkheid. “Ik zeg dat wie iets in God waarneemt en daardoor een naam aan hem hecht, dan is dat niet God. God staat boven namen en boven de natuur en is onuitsprekelijk". (Meister Eckhart) Toch hebben mensen beelden nodig – zo is ons brein, ons waarnemingsorgaan op dit niveau van de werkelijkheid van tijd en ruimte, gemaakt. Het is moeilijk je te verhouden tot iets ‘onnoemelijk, onuitsprekelijk en onbegrensd’. Daarom moeten we oppassen dat we niet op de beelden van anderen trappen. Johannes Cassianus vertelt in zijn ‘Gesprekken’ het verhaal van een woestijnmonnik. Hem werd gezegd dat hij zijn menselijk beeld van God moest laten varen. Hij gehoorzaamde, maar even laten horen we zijn angstkreet: “Wee mij, ellendeling die ik ben! Ze hebben mijn God van me afgenomen, en ik heb niemand om me aan vast te houden, noch weet ik wie ik moet aanbidden of tot wie ik me kan wenden!” We moeten altijd onthouden dat het beeld slechts ‘de vinger is die wijst naar de maan en niet de maan zelf’, zoals het boeddhistisch gezegde zo prachtig formuleert. Vrij zijn van onderdrukkende beelden is echter dichtbij: “Maar alleen diepe persoonlijke ervaring bevrijdt ons van de ingeslepen beelden van God, die spirituele groei belemmeren en de geest uit de religie halen.” (blz. 130 Jesus the Teacher Within) Vandaar het belang van contemplatief gebed, waar meditatie toe leidt.

door Kim Nataraja Omdat we rationele mensen zijn, blijft de vraag wie of wat deze Hogere Realiteit is. Voor het antwoord hierop hebben we alleen het medium van woorden en taal om onze gedachten uit te drukken. Hoe onbetrouwbaar en beperkt dit is hebben moderne filosofen de laatste decennia ruimschoots bewezen. Taal vormt en beperkt onze kijk op de werkelijkheid. Mystici van alle tijden en culturen hebben op deze beperking gewezen, vooral als het gaat om het overbrengen van transpersoonlijke ervaringen. De Tao die verteld kan worden is niet de eeuwige Tao. De naam die kan worden genoemd is niet de eeuwige naam. We proberen het onbeschrijflijke te beschrijven. Om te beginnen kunnen woorden het Goddelijke niet bevatten. “Het enige wat we bij benadering over God kunnen zeggen, volgens Thomas van Aquino, is dat God is, niet wat God is … Deze radicale nederigheid … voor het onuitsprekelijke Goddelijk mysterie is het fundament van de Christelijke theologie. (blz. 131 – Jesus the Teacher Within) Wanneer we God proberen te definiëren, bestaat het gevaar dat woorden afgoden worden; het is misschien de reden dat Jezus niets heeft opgeschreven. Hij maakte gebruik van verhalen om te wijzen op de betekenis en omvang van de ware Realiteit, het Koninkrijk van God. Maar zijn nadruk op gebed zou de weg wijzen naar spirituele ervaring die leidt tot werkelijke kennis, die op dieper niveau overgebracht wordt. “De goddelijke Grond van het hele bestaan is een spirituele absolute Grond, waar niets over gezegd en gedacht kan worden, maar is (in bepaalde omstandigheden) toegankelijk om direct door de mens ervaren en gerealiseerd te worden.” (Aldous Huxley) Huxley trekt deze conclusie op basis van ideeën uit alle wijsheidstradities. Clemens van Alexandrië (2^de eeuw) was de eerste christelijke kerkvader die deze gedachte verwoordde. Hij en Origines en monniken zoals Evagrius en Cassianus, die hun onderricht volgden, maakten deel uit van de apofatische (negatieve) mystieke traditie. Zij voelden dat God ons begrip te boven gaat: “God is boven de Ene. Hij is onuitsprekelijk, voorbij taal, begrip en gedachte … God is niet in de ruimte, maar boven plaats, tijd, naam en gedachte. God is zonder grenzen, zonder vorm, zonder naam.” (Clemens) Hoewel het Goddelijke niet begrepen kan worden met ons gewone verstand, kan onze groeiende perceptie van het Goddelijke in stadia beschreven worden. Origines’ kaart van christelijke groei, in het christelijke Oosten een klassieker gebleven en volledig geaccepteerd door Evagrius, wijst naar drie ontwikkelingsniveaus op het spirituele pad die ons kunnen leiden naar de ervaring van Gods Koninkrijk, de Goddelijke Aanwezigheid. Het eerste niveau is ‘practica’ – het in stil gebed en op andere momenten het voortdurend bewaken van onze gedachten en niet alleen onze gedachten. Evagrius laat een duidelijke volgorde zien: eerst het bewust worden van gewaarwordingen, dan van gevoelens, die gedachten vormen, die leiden tot een verlangen en de daaruit voortvloeiende actie. Dit proces wordt tegenwoordig vaak 'mindfulness' genoemd. Evagrius is dus de eerste christelijke leraar van mindfulness! Door dit met volle aandacht te doen, worden we ons bewust van ons egocentrisch gedrag, wat vervolgens leidt tot meer deugdzaam gedrag. Dit proces werd door de woestijnvaders en –moeders het ‘zuiveren van emoties’ genoemd. Pas wanneer wij ons geconditioneerde door het ego gestuurde gedrag begrijpen en opzij zetten, zullen emoties, vooroordelen en valse beelden niet langer onze blik op de ware Realiteit vertroebelen. De volgende twee niveaus gaan over ‘theoria’, de visie van God. Het eerste niveau van deze visie wordt door contemplatie van de natuur bereikt. Het zien van het Goddelijke in alles: “til de steen op en je vindt me, kap het hout en ik ben daar” (Thomasevangelie) Het Goddelijke is echter niet beperkt tot de schepping, maar reikt verder dan dat. De heilige Antonius, de eerste woestijnvader, verwoordt dit aldus: “Een wijze uit die tijd zocht de heilige op en vroeg hem: ‘Vader, hoe kun je gelukkig zijn als je verstoken bent van de troost die boeken kunnen bieden?’ Antonius antwoordde: ‘Mijn filosofenvriend, mijn boek is de natuur van de schepselen; en dit boek heb ik altijd bij me – als ik het woord van God wil lezen’.” Evagrius is het hiermee eens: “Wat hen betreft die ver van God verwijderd zijn....God heeft hen in staat gesteld om via de schepselen dichter bij de kennis van Hem en Zijn liefde voor hen te komen.” Dit niveau kan iedereen bereiken. Onze houding wordt dan contemplatief; we worden ons bewust van de Goddelijke essentie in alles en iedereen, maar we zijn nog steeds in de wereld en maken er deel van uit. Het is het niveau van de ‘contemplatief in actie’, die vanuit zijn spirituele grond met compassie handelt. Het tweede niveau van ‘theoria’ is eenheidsbewustzijn, de totale ervaring van eenheid met alles in het Goddelijke, en dat is het Koninkrijk Gods.

door Kim Nataraja “Om God te vinden, moeten we God verliezen – althans onze primitieve ideeën en beelden van God.” (Jesus the Teacher Within – blz. 130) Maar zoals we zagen in het verhaal over de monnik in de Gesprekken van Johannes Cassianus is het verliezen van je Godsbeeld verontrustend en pijnlijk en leidt het tijdelijk tot het gevoel van afwezigheid van God. “Wee mij, ellendige die ik ben! Ze hebben mijn God van me afgenomen, ik heb niemand bij wie ik steun kan vinden of tot wie ik me kan wenden of kan aanbidden!” Maar op ons pad van contemplatief gebed “wordt geleidelijk aan duidelijk dat verlies van het beeld voorwaarde is om het origineel te vinden.” Als we eenmaal onze beelden en ideeën hebben losgelaten, ervaren we God in de stilte van het gebed en worden we ons bewust van Zijn Aanwezigheid, het Koninkrijk van God. Het woord ‘Koninkrijk’ wordt meteen aan het begin van het Marcusevangelie genoemd. Het wordt door velen beschouwd als de essentie van de leer van Jezus: “De tijd is vervuld en het Rijk Gods is nabij; bekeer u en geloof in de Blijde Boodschap.” (Mc 1,15) Zoals elk onderricht van Jezus wordt de werkelijke betekenis pas duidelijk door intuïtieve ervaring. En toch zijn de gebruikte woorden nuttig. Het woord dat voor ‘tijd’ gebruikt wordt, is niet ‘chronos’ (lineaire tijd), maar ‘kairos’ (Gods tijd) d.w.z. tijdloosheid, die verwijst naar een werkelijkheid buiten onze tijd en ruimte. Deze werkelijkheid is ‘midden onder u’ (Lc 17,21). Je kunt niet zeggen ‘het is hier of het is daar’. De werkelijkheid van God is allesdoordringend. Bovendien denken we tegenwoordig dat het woord ‘berouw’ betekent dat je schaamtevol moet zijn, in zak en as moet zitten. De oorspronkelijke betekenis is echter ‘je geest vernieuwen’, op een andere manier gaan kijken naar de werkelijkheid. Dit kan het gevolg zijn van stil gebed. Als de sluier tussen de gewone en ultieme werkelijkheid gescheurd is, kunnen we helder zien en het Koninkrijk ervaren. Dan kennen we de ware betekenis van ‘het goede nieuws’ dat Jezus ons bracht. Jezus wist dat wij moeite zouden hebben te begrijpen wat Hij bedoelde met het Koninkrijk, omdat het begrip Koninkrijk net zo moeilijk in woorden te vatten is als God. Daarom probeert Jezus via parabelen uit te leggen wat Hij bedoelt. Er zijn vier parabelen die m.n. over het ‘Koninkrijk’ gaan. Alle vier zijn ze in de drie synoptische evangeliën opgenomen, maar niet in het Johannesevangelie. Twee ervan – het ‘Mosterdzaadje’ en het ‘Zuurdesem’ – (Mt 13,31-34) laten het belang van het Koninkrijk zien. In het ‘Zuurdesem’ wordt benadrukt dat het in ons diepste wezen aanwezig is. Zonder het desem zal het deeg niet rijzen om brood te worden en een mens komt niet volledig tot leven zonder het desem van het Koninkrijk van God. Het ‘Mosterdzaadje’ benadrukt zijn kracht en omvang, in de hele schepping. De ‘Begraven Schat’ en de ‘Parel’ (Mt 13,44-47) laten beide zien dat niets vanzelf gaat. We moeten actief zijn als we ons bewust willen worden van het Koninkrijk binnenin ons. Er wordt iets van ons verwacht om de onschatbare waarde ervan te realiseren. Het belangrijkste aspect van het Koninkrijk is volgens Laurence Freeman: “Het Koninkrijk verwijst naar het leven van God, dat zich openbaart via onze relaties met onszelf en anderen … het staat onlosmakelijk in verband met onze onderlinge afhankelijkheid … Onze persoonlijke relatie met God is verankerd in al onze menselijke verhoudingen. God is de grond van alle zijn.” (Jesus the Teacher Within – blz. 131/133)

door Kim Nataraja We hebben gekeken naar de betekenis van het ‘Koninkrijk’, een belangrijk begrip. Een ander belangrijk begrip is de ‘Geest’. Wat wordt hiermee bedoeld en wat is de relatie tussen deze twee? In ‘Word into Silence’ zegt John Main: “De aanwezigheid van Jezus in ons, Zijn Heilige Geest, roept ons op om volledig bewust te worden van dit zijnsniveau. In een oogwenk ontwaken we tot onszelf, tot de inwonende Geest, en zodoende worden we bewust van de gemeenschap met God zelf, waarin we mogen delen …. een ontwaken tot een volledige vereniging met alle wezens in het Wezen zelf.” (blz. 38) De inwonende Geest maakt deel uit van de energie die het hele Koninkrijk omvat en die ons verbindt als een integraal deel van het Al. Ieder van ons is geworteld in het immense veld van materie, energie en bewustzijn, het Goddelijke. De Katha Upanishad verwoordt dit prachtig. Laurence Freeman zegt hierover: “Zoals vuur, hoewel één, nieuwe vormen aanneemt in alles wat brandt, zo neemt de Geest, hoewel één, nieuwe vormen aan in alles wat leeft. Hij is in alles, en ook daarbuiten.” (Jesus the Teacher Within, blz. 177) Wij en de schepping worden omvat door de Geest, maar de Geest wordt niet omvat door de schepping. Laurence Freeman legt het verband als volgt uit: “Johannes zegt dat Jezus deze Geest vanuit de Vader zal zenden: de ‘geest van waarheid die uitgaat van de Vader … de Vader zendt de Geest, onze voorspraak, ‘in mijn naam’… De Geest komt van de Vader én Jezus die een is met de Vader.” (Jesus the Teacher Within – blz. 185) De Heilige Geest is de Geest van Liefde, de alles verenigende liefdesenergie, de Vader en de Zoon, de scheppende kracht en de gehele schepping. De bewustwording van deze geweldige gave ontwikkelt zich slechts geleidelijk: “In het begin zullen we slechts af en toe een glimp opvangen van zijn aanwezigheid, als iets waar we eenvoudigweg op mogen hopen, als een ongeboren kind. Gaandeweg groeit dit zaad van potentie, dat geloof wordt genoemd, uit tot kennis en ervaring. Jezus krijgt vorm en wordt in ons geboren. (Jesus the Teacher Within, blz. 177) We begrenzen onszelf door ons alleen te beperken tot het ego en dit belet ons werkelijk bewust te worden van onze potentie. We moeten groeien om voorbij de werkelijkheid van het ego te kunnen zien – we moeten de omheining die ons gevangen houdt neerhalen. Doen wij dit niet, dan ervaren wij een gevoel van isolatie, eenzaamheid en depressie. Dit komt tegenwoordig veel voor, omdat we alleen maar de afzonderlijke materiële dingen zien en we blind zijn voor het bestaan van een ruimere, allesomvattende Werkelijkheid, het Goddelijke. De omheining opent zich geleidelijk aan als wij al onze zorgen loslaten door stil en open te zijn tijdens de meditatie en niets verwachten, slechts vertrouwen en wachten. Dan kan “ervaren worden hoe helder we Jezus kunnen zien in de Geest. Als we onbewust blijven, blijven we in een droomstadium en zullen we niet zien wat alleen gekend kan worden in de wakkerheid van de Geest.” (Jesus the Teacher Within, blz. 175) Het is de Geest die voor ons de sluier tussen de werkelijkheden weghaalt en ons de mogelijkheid biedt ons gehele wezen te zien. Meditatie bewerkstelligt dan zuiver gebed. Dan bidden niet wij, maar de Geest bidt in ons. John Main zegt: “Gebed is dan het leven van de Geest van Jezus in ons menselijk hart … We bidden als we ontwaken voor de aanwezigheid van deze Geest in ons hart … Er is slechts één gebed, de stroom van liefde tussen de Geest van de verrezen Jezus en Zijn Vader in Wie wij zijn.” (Word into Silence, blz. 39)

door Kim Nataraja   In Being On the Way legt John Main de reden waarom we mediteren als volgt uit: “Uit de woorden en daden van Jezus begrijpen we dat God zich volledig tot ons keert in Jezus en in onze meditatie. En door onze meditatie absoluut serieus te nemen, door er het fundamentele middelpunt van ons leven van te maken, keren wij ons volledig tot God in Jezus. Hier gaat onze meditatie over: ons bekeren, zodat we volledig gericht raken op het bewustzijn van Jezus. Dit betekent het eeuwig leven (het Koninkrijk) binnengaan. Ook in Jesus the Teacher Within legt Laurence Freeman de nadruk op bewustzijnsverandering en wijst hij op de rol die het geloof hierin speelt: “Naarmate dit transformatieproces zich ontvouwt, verdiept de relatie met Jezus. Het geloof verdiept de betrokkenheid bij die relatie en verenigt ons bewustzijn gaandeweg met de Geest … Waarden en prioriteiten die we lang accepteerden worden opnieuw overwogen. Kwaliteiten waarvan we dachten dat we er niet toe in staat waren – geduld, empathie, compassie, verdraagzaamheid – ontwikkelen zich in ons karakter en gedrag. Op een dag, bijna terloops, merken we dat ons Godsbeeld bijgesteld is.” (blz. 178 – Jesus the Teacher Within) De Geest die Jezus na Zijn verrijzenis stuurde, veroorzaakt deze transformatie. “Het is de geestkracht van Jezus die overal aan het werk is tot in de eeuwigheid.” (blz. 179 – Jesus the Teacher Within) Maar “Geloof – dat openstaat voor non-dualiteit en ons eigen vermogen tot transcendente relaties – stelt ons in staat de Geest te ontvangen.” (blz. 189 – Jesus the Teacher Within) Geloof is daarom niet gelijk te stellen aan overtuigd zijn van bepaalde geloofsdogma’s, maar is een houding van vertrouwen en openheid. Wat is dan de essentie van de meditatiediscipline? Het is “de vereenvoudigende praktijk van stilte en verstilling, van niet-bezigzijn dat het denken en de verbeelding overstijgt, het tot rust brengen van de drukke geest.” (blz. 197 – Jesus the Teacher Within) De betekenis van het woord meditatie is door de eeuwen heen veranderd, in het onderricht van John Main en Laurence Freeman betekent het echter: “het werk dat we doen om de gave van contemplatie te ontvangen, die ons al gegeven is en aanwezig is in ons hart.” Het is “de discipline van de pelgrimage van geestelijke groei.” (blz. 197 – Jesus the Teacher Within) Tegenwoordig wordt het vaak alleen maar gezien als een manier om te ontspannen en het verminderen van de effecten van stress, een keuze voor gezondheid en levensstijl. Maar “vanuit geestelijk oogpunt ontspan je je om te mediteren in plaats van dat je mediteert om te ontspannen.” Het is dus veel meer dan dat. Het is “een werk dat de doorgaans dissonante dimensies van ons bewustzijn tot harmonie brengt … het is een weg van stilte en zelftranscendentie, van relatie en eenzaamheid, een weg om te lezen zonder woorden, te weten zonder denkbeelden … Meditatie, in het licht van het christelijk geloof, is een verdiepende ontmoeting met de geest van Christus.” (blz. 198 – Jesus the Teacher Within) Het is een weg van volledige transformatie. Daarom is de vrucht van meditatie een verandering in ons gedrag. Maar “de plaats waar we deze vrucht kunnen vinden is niet de meditatieperiode zelf – ‘wat er gebeurt’ (of niet) – maar is onze manier en kwaliteit van leven, vooral onze relaties. We zijn niet op iets bijzonders uit in onze meditatie. Het gaat erom de aanwezigheid van God in het gewone te zien, om onze waarneming van de werkelijkheid te transformeren.” (blz. 199 – Jesus the Teacher Within)

door Kim Nataraja We zagen dat John Main en Laurence Freeman de nadruk leggen op de transformerende kracht van meditatie. Als we trouw ons gebedswoord, onze mantra herhalen, komt er inderdaad een moment dat we van het mentale gebed op een diepere gebedslaag komen, een diepgaand gebed van het hart. We bidden niet meer met het verstand, maar met het hart: we praten niet langer tot God en terwijl we ons niet bewust zijn van onszelf verblijven we in Gods aanwezigheid Sommige mensen voelen dit intuïtief aan en gaan mediteren door het diepgevoelde verlangen dichter bij God te komen. Zelfs in onze gewone manier van bidden kunnen we spontaan met die diepere laag in contact komen. De vroege christenen noemden dit ‘zuiver’ gebed – de kern van gebed. T.S. Eliot laat het verschil prachtig zien.

You are not here to verify,	Je bent hier niet om toezicht te houden,
Instruct yourself, or inform curiosity or carry report.	Jezelf te instrueren, je kennis uit te breiden of verslag te doen.
You are here to kneel, where prayer has been valid.	Je bent hier om te knielen, waar het gebed van kracht is.
And prayer is more than an order of words, the conscious occupation of the praying mind, or the sound of the voice praying.	En gebed is meer dan een aaneenschakeling van woorden, het bewustzijn van de biddende geest, of het geluid van de biddende stem.

Dit ‘zuivere’ gebed is zeer krachtig. In onze wetenschappelijke eeuw zijn we vergeten hoe krachtig gebed kan zijn. Als je serieus mediteert, bidt met je hele hart, zul je ongetwijfeld geleidelijk aan veranderen. De essentie van deze manier van bidden is aandacht en daarop volgt bewustzijn. En dit bewustzijn is de sleutel tot verandering. De mate van verandering is afhankelijk van je verbinding aan deze belangrijke discipline, maar je zult veranderen! We zijn er echter niet helemaal zeker van of we die gedachte wel zo prettig vinden. Waarom zou ik moeten veranderen? Ik ben toch goed zoals ik ben. Het ‘ego’ – onze overlevingsexpert – houdt niet van verandering. Het zou betekenen dat onze overlevingsstrategieën veranderen; tenslotte probeerde het ego ons gedurende onze hele kindertijd veilig en beschermd te houden. Als we die invloedssfeer achter ons laten ervaart het ‘ego’ de stilte van het diepe gebed als een bedreiging voor zijn eigen bestaan, – we laten tenslotte de woorden en beelden, die ons ego hebben gevormd, voor wat ze zijn. Maar in dit onzekere bestaan kunnen we alleen maar vertrouwen op verandering aan de oppervlakte: “We kunnen niet twee maal in dezelfde rivier stappen,” zei de Griekse filosoof Heraclitus. Hij zei dat al in de 5^de eeuw voor Christus. We weten uit eigen ervaring dat ons lichaam in de loop van de tijd verandert of we het nu leuk vinden of niet. Een interessant artikel in de Scientific American beschrijft hoe open ons brein staat voor verandering. Ze deden een experiment waaruit bleek hoe het brein van elk persoon die betrokken was bij een zinnig gesprek veranderde. Een ander experiment bewees dat als mensen mediteren in een groep hun brein na ongeveer tien minuten gaat lijken op het brein van een ander terwijl de kalme golven overheersen. Aan het begin van de meditatie waren hun hersengolven echter totaal verschillend. Een wetenschappelijk bewijs van hoe we elkaar steunen in een meditatiegroep! Als we veranderd worden door interactie met anderen, hoe veel meer zullen we dan veranderen tijdens de stille meditatie, als we in de invloedssfeer komen van ons ‘ware zelf in Christus’. Het is deze liefdescommunicatie in de diepte van ons wezen die onze persoonlijkheid aan de oppervlakte op een diepgaande manier beïnvloedt en verandert. We hoeven alleen maar aandacht te besteden aan ons woord, niet beschroomd, maar open voor verandering en liefde, en de Geest van de verrezen Christus zijn werk van transformatie laten doen.

door Kim Nataraja Pas geleden kreeg ik via de website een vraag van iemand die zich aangetrokken voelde tot mediatie en het onderricht van John Main en Laurence Freeman. Hij wist dat John Main deze manier van mediteren had ontdekt in de geschriften van Johannes Cassianus (4^de eeuw) en hij geloofde ook dat de woestijnkluizenaars mediteerden. Maar in de Geschriften, waar hij van hield en die hij jarenlang had bestudeerd, kon hij geen enkel bewijs vinden. Er is inderdaad geen passage waarin duidelijk staat dat meditatie zoals die in de woestijn werd beoefend ook voor de discipelen een manier van bidden was. Maar de woestijnvaders en –moeders, die in navolging van Jezus de woestijn introkken en naar stilte en eenzaamheid zochten, baseerden hun levenswijze en gebed op Zijn voorbeeld en onderricht. Zij zouden in hun leven en gebed niets gedaan hebben, tenzij het deel uitmaakte van de leer van Jezus. Niet individualisme maar traditie was de belangrijke levenswijze in die eerste eeuwen. Alle essentiële aspecten van contemplatief gebed, waar meditatie toe leidt, vinden we terug in de Schrift: eenzaamheid, stilte, verstilling, waakzaamheid, herhaling van een gebed of gebedsfrase met trouwe zorgvuldige aandacht. Zo gaan we voorbij alle gedachten en blijven in het huidige moment, wat leidt tot innerlijkheid en een gevoel van verbondenheid. (blz. 202-204 – Jesus the Teacher Within) We zien dit ook benadrukt in het korte en bondige advies van John Main: “Ga zitten. Zit stil rechtop. Sluit lichtjes je ogen. Zit ontspannen maar aandachtig. Begin stilzwijgend van binnen een enkel woord te zeggen. We bevelen de gebedsfrase Maranatha aan. Luister ernaar terwijl je het zegt, liefdevol maar onafgebroken. Denk niet of beeld je niets spiritueels of iets dergelijks in. Als gedachten en beelden komen – het zijn afleidingen tijdens het mediteren – keer dan eenvoudigweg terug naar het zeggen van het woord. Mediteer elke morgen en avond 20 tot 30 minuten.” Toen de discipelen Jezus vroegen hoe ze moesten bidden, leerde Hij hen wat wij nu het ‘Onze Vader’ noemen. In het oorspronkelijke Aramees, de voertaal in het Midden-Oosten ten tijde van Jezus, is dit gebed volgens Laurence Freeman ‘een verzameling korte ritmische zinnen. De zinnen zouden van buiten geleerd worden en veelvuldig innerlijk herhaald worden.’ (blz. 201 – Jesus the Teacher Within) De huidige versie is een vertaling vanuit het gesproken Aramees naar het Grieks, vervolgens naar Latijn en uiteindelijk naar het Nederlands. Deze reeks vertalingen is er de oorzaak van dat het ritme en de rijkdom aan betekenis van het oorspronkelijke Aramees verloren is gegaan. Maar desalniettemin is het in volle aandacht reciteren van dit gebed zeer effectief. “Het bidden van het Onze Vader vraagt meer dan de mechanische herhaling of het zingen van de woorden. Het vraagt mindfulness .. het vraagt aandachtigheid door een getrouwe herhaling die leidt tot stilte en inzicht.” (blz. 202 – Jesus the Teacher Within) Aandacht is de belangrijkste kwaliteit van gebed: “de context waarin Jezus deze formule onderwees … benadrukt dat aandacht de belangrijkste kwaliteit van elk gebed is.” Laurence Freeman benadrukt dat in hoofdstuk 6 van het Mattheusevangelie Jezus de essentie van meditatie in zijn leer weergeeft. Ten eerste beklemtoont hij hoe gebed geworteld moet zijn in de waarachtigheid van het Ware Zelf in plaats van in het egobewustzijn: “Let op: beoefent uw gerechtigheid niet voor het oog van de mensen om de aandacht te trekken; anders hebt gij geen recht op loon bij uw Vader die in de hemel is.” (Mt 6,1) Dan beveelt hij eenzaamheid en innerlijkheid aan, de stille intimiteit en het verborgen mysterie van het gebed: “Maar als gij bidt, ga dan in uw binnenkamer, sluit de deur achter u en bidt tot uw Vader die in het verborgene is en uw Vader die in het verborgene ziet, zal het u vergelden.” (Mt 6,5) (blz. 202 – Jesus the Teacher Within) Deze formulering heeft me altijd in verwarring gebracht omdat ik weet dat ten tijde van Jezus een eigen kamer iets was dat alleen de zeer rijken hadden. Maar toen las ik de toelichting van Johannes Cassianus: “We bidden in onze kamer als we ons hart volledig terugtrekken uit het geraas van gedachten en ons gebed in het geheim blootleggen voor de Vader, intiem als het ware. We bidden met gesloten deuren, met gesloten lippen en in volledige stilte. We bidden niet tot de zoeker van stemmen maar tot de zoeker van harten.” Dit was voor mij een duidelijk beschrijving van meditatie, contemplatief gebed. Als we het Onze Vader bidden gebruiken we veel woorden en toch is het wezenlijk. Elders legt Jezus de nadruk op verbale zuinigheid tijdens het gebed: “Als gij bidt, gebruik dan geen omhaal van woorden, zoals de heidenen, want deze menen dat zij door hun veelheid van woorden verhoring zullen vinden.” (Mt 6,7) We weten van Cassianus dat de woestijnkluizenaars dit advies opvolgden en een frase uit de Schrift gebruikten om te focussen. Dit noemde hij een ‘formula’. John Main vereenvoudigde dit zelfs nog meer en koos ‘Maranatha’ als gebedswoord – het is een van de eerste christelijke gebeden en het voorkomt gedachten door associatie. Veel belangrijker dan alle woorden over contemplatief gebed is de daadwerkelijke verbintenis met de praktijk en de transformatie, die daaruit voortvloeit: “Als gebed … degene die bidt niet verandert …dan missen we iets wezenlijks.” (blz. 205 – Jesus the Teacher Within) Bijlage van vertaalster:

Het Aramese Jezus-gebed

Aramees was de taal die Jezus sprak. Je mag op goede gronden veronderstellen dat de Aramese versie van het Jezus-gebed dichter bij het oorspronkelijk door Jezus uitgesproken gebed staat dan het ‘Onze Vader’, zoals dat overgeleverd is in de kerkelijke traditie. God, als bron van alle zijn, is hier dus niet in de hemel, zoals in het kerkelijk ‘Onze Vader’ maar in het hart van de mens, het kenmerk bij uitstek van de gnostische christendom uit de eerste eeuwen. Als we in ons hart geraakt worden door wat ons in het hier en nu omringt, zowel de natuur, de kosmos als de medemens, dan is dat een intieme ontmoeting met het alomtegenwoordige goddelijke. Dit Jezus-gebed benadrukt de oorspronkelijke eenheid tussen God en de mens, en het wil die eenheid bevestigen, of herstellen waar die verstoord is geraakt.

Vrije hertaling van Bram Moerland

Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert, Ik geef u een naam opdat ik u een plaats kan geven in mijn leven. Bundel uw licht in mij - maak het nuttig. Vestig uw rijk van eenheid nu, uw enige verlangen handelt dan samen met het onze. Schenk ons wat we elke dag nodig hebben aan brood en aan inzicht. Maak de koorden van fouten los die ons vastbinden aan het verleden, opdat wij ook anderen hun misstappen kunnen vergeven. Laat oppervlakkige dingen ons niet misleiden. Uit u wordt geboren: de alwerkzame wil, de levende kracht om te handelen, en het lied dat alles verfraait en zich van eeuw tot eeuw vernieuwt.

Aramees origineel

Abwoon d'bwashmaya Nethqadash shmakh Teytey malkuthakh Nehwey tzevyanach aykanna d'bwashmaya aph b'arha Hawvlan lachma d'sunqanan yaomana Washboqlan khaubayn (wakhtahayn) aykana daph khnan shbwoqan l'khayyabayn Wela tahlan l'nesyuna. Ela patzan min bisha Metol dilakhie malkutha wahayla wateshbukhta l'ahlam almin.

Latijnse versie

Onze vader die in de hemelen zijt Uw naam worde geheiligd uw koninkrijk kome uw wil geschiede, zoals in de hemel zo ook op de aarde geef ons heden ons dagelijks brood en vergeef ons onze schulden, gelijk wij ook vergeven onze schuldenaren en leid ons niet in verzoeking maar verlos ons van het kwaad want van u is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid

door Kim Nataraja Laurence Freeman benadrukt in Jesus the Teacher Within: “in de bedes van het Onze Vader zien we hoe elk gebed zowel over menselijke relaties gaat als over de fundamentele relatie met God. Het gebed laat zien dat kennis van God, zelfkennis en relaties met anderen elkaar omvatten.” (blz. 203 – Jesus the Teacher Within) Dit besef van deze totale onderlinge verbondenheid ging in de 17^e eeuw met de opkomst van de wetenschappelijke visie van Descartes en Newton verloren. Descartes was een wiskundige die meende dat wiskundige regels ten grondslag lagen aan de hele schepping. Deze gaven niet alleen vorm aan de structuur van het universum maar ook aan ons lichaam. Descartes had  een duidelijk beeld van zichzelf als denkend wezen en een duidelijk beeld van God als volmaakte entiteit. Deze beelden beïnvloedden en verlichtten zijn geest. Zodoende waren zijn inzichten en wiskundige wetten goddelijk geïnspireerd. Deze visie zorgde ervoor dat de mensheid de natuur verdeeld zag in het rijk van de geest – ‘res cogitans’ (denkende substantie) – en het rijk van de materie – ‘res extensa’ (ruimtelijke wereld). Hij zag de menselijke geest als volledig afgescheiden: los van ons lichaam, van de rest van de mensheid en de schepping, hoewel niet van God. Het enige waar we zeker van konden zijn was ons vermogen om te denken – ons enige bestaansbewijs: ‘cogito ergo sum’ (ik denk dus ik ben), hetgeen het bestaan in hoge mate koppelt aan het denken. In zijn visie zijn we in feite geïsoleerde waarnemers van de rest van het zichtbare universum. Dit veroorzaakt bij ons een gevoel van totale afgescheidenheid  en zinloosheid. Het rationele denken regeerde oppermachtig en in de loop van de volgende eeuwen, tot op heden, vond er een verschuiving in het wetenschappelijk denken plaats – het zuivere concept van spirituele en intuïtieve vermogens en zelfs het bestaan van God werden gaandeweg als onwetenschappelijk beschouwd en bespot als een primitief overblijfsel uit ons verleden. Over het algemeen meende men dat wetenschap een nuttig licht kon werpen op religieuze overtuigingen en dat religie niets te bieden had om de werkelijkheid op te helderen. Met als gevolg dat rationeel denken en intuïtieve intelligentie aan verschillende kanten van het spectrum werden gerangschikt, waardoor een scheiding ontstond tussen wetenschap en spiritualiteit met schadelijke gevolgen voor cultuur en samenleving. Maar aan het begin van de 20^ste eeuw veranderde dit met de komst van Einstein en zijn Algemene Relativiteitstheorie en de Kwantumtheorie van Niels Bohr en Werner Heisenberg e.a., die het universum in een heel ander licht zagen. Einstein bekrachtigde niet alleen het belang van intuïtie: “De intuïtieve geest is een heilige gave en de rationele geest is een trouwe dienaar. We hebben een samenleving gecreëerd die de dienaar eert en de gave is vergeten,” maar hij en collega-wetenschappers hebben ook onze kijk op de kosmos totaal veranderd. Hun zicht op de werkelijkheid is vergelijkbaar met die van de wijsheidstradities en religies van onze wereld: alles in de kosmos is van belang, onderling verbonden en afhankelijk van elkaar. Het is een constante creatieve dans van energie en bewustzijn, waarbij alles op een transformerende manier invloed heeft op al het andere. De hele mensheid is volledig en actief betrokken bij deze kosmische dans en dus wezenlijk verbonden met en medeverantwoordelijk voor de rest van de schepping – we zijn niet langer op zichzelf staande objecten. Dit wereldbeeld maakt ons ten diepste bewust dat ook wij een diepe betekenis hebben en van belang zijn. Je ziet dat kosmologen, theoretische natuurkundigen, theologen en mystici wat hun opvattingen betreft naar elkaar toegegroeid zijn. Wetenschappers spreken over vier velden die ten grondslag liggen aan het universum en zij stellen dat deze vier velden ontstonden uit een uitgestrekte oceaan van energie zonder objecten maar vol creatieve mogelijkheden. Ook de theologen en mystici zeggen dat alles één is in en voorbij het materiële universum – een enorme leegte die volheid is, de ‘Grond van Zijn’, de Bron van alles. Wetenschappers en kosmologen zoeken op een theoretische, intellectuele manier naar de Eenheid van alles en beginnen met de bekende feiten en observaties uit onderzoek van eerdere denkers en wetenschappers. Vervolgens bouwen ze verder op eerdere kennis of weerleggen deze. Theologen en mystici gebruiken de Schrift,  de exegese en de gebedsoverwegingen om te begrijpen wat ze geloven over de Eenheid van de Goddelijke Realiteit, maar verifiëren deze overtuigingen vervolgens in een persoonlijke, intuïtieve ervaring van gebed en meditatie. Ze gebruiken verschillende talen en methoden om misschien tot dezelfde Uiterste Realiteit te komen. Verschillende facetten van dezelfde diamant? Het belangrijkste is echter, dat ze beiden ook ‘weten, dat ze het niet weten’. Nog steeds blijft alles een mysterie.

door Kim Nataraja We verlangen naar heelheid en eenheid voorbij de diversiteit waar wetenschappers en mystici over spreken. We weten dat meditatie een ervaringsgerichte weg hiernaartoe is. Maar we weten ook dat “zodra we beginnen te mediteren we geconfronteerd worden met het eerste en oppervlakkige bewustzijnsniveau: rusteloosheid, licht in het hoofd, ongedisciplineerdheid, verstrooidheid, ongebreidelde fantasie.” (blz., 208 – Jesus the Teacher Within) Meteen als we gaan zitten om te mediteren en ons proberen te focussen op onze mantra, stromen gedachten binnen en krijgt de mantra slechts beperkte aandacht. Het probleem is dat wanneer we ons lichaam tot rust hebben gebracht, onze gedachten blijven komen. We dwalen rond in dagdromen, lopen door ons verleden, we plannen, hopen, maken ons zorgen; van binnen is er voortdurend lawaai en beweging, de waanzinnige werveling van losse gedachten zonder samenhang. We voelen ons al gauw ontmoedigd en denken dat we hier misschien niet geschikt voor zijn. Maar houd vol! Je hoeft je alleen maar met volle aandacht te concentreren op de mantra en te accepteren wat er gebeurt. Onze gedachten, hoe chaotisch ook, mogen er evenzeer zijn. De sleutel is acceptatie. Jung zei: “Wijsheid begint als we de dingen nemen zoals ze zijn; anders komen we nergens.” We zijn er echter zo aan gewend onszelf te bekritiseren en te beoordelen, dat we geïrriteerd raken als gedachten tijdens het mediteren zomaar naar binnen stromen. Maar hoe meer we geïrriteerd raken en onze gedachten proberen te onderdrukken, des te volhardender ze blijven komen. Onze twee hersenhelften strijden met elkaar in plaats van een eenheid te vormen. Een beeld komt bij me op: Ik herinner me dat ik jaren geleden een advertentie voor meditatie zag. Op de poster stond een foto van een Indiase goeroe, in karakteristieke kledij en verschijning. Hij was volkomen in balans op een surfplank, terwijl hij over de golven ging. Eronder stond de zin: “Je kunt de golven niet stoppen, maar je kunt leren surfen.” Tijdens de meditatie is onze mantra de surfplank, en onze gedachten zijn de golven. De ene keer zullen we in staat zijn behendig te surfen; een andere keer zullen de gedachten net als de golven rustig worden, de zee is glad en kalm – we liggen vredig op onze surfplank, onze mantra – onze geest is rustig en kalm. En weer op een ander moment zijn er zoveel rondsuizende gedachten, dat we niet eens onze mantra kunnen oppakken. De zee is dan te ruig om te kunnen surfen. Accepteer gewoon dat je vandaag zo bent. We kunnen ons echter soms ook na een meditatie vol gedachten vredig voelen. De oppervlakte van onze geest en de zee kan ruig zijn, maar in de diepte is altijd de oneindige vrede in ons werkzaam. Het is belangrijk te onthouden dat gedachten en beelden ons in de lineaire tijd gevangen houden – verleden, heden, toekomst, de tijdpijl (een pijl die één richting opgaat). Onze geest is geneigd meer tijd te spenderen aan het verleden en aan de toekomst dan aan het huidige moment. Door aandachtig te zijn en bewuster te worden laten we deze tijdpijl los. Er is alleen het Nu en zoals Augustinus het in zijn ‘Belijdenissen” zo treffend verwoordde: “Er zijn drie tijdspannen of tijden: het nu van vroegere aangelegenheden, het nu van huidige aangelegenheden en het nu van toekomstige aangelegenheden – herinnering, aandacht, verwachting.” Het reële bewustzijn van een ervaring vindt altijd in het heden plaats. Verwachting brengt de toekomst naar het heden. Aandachtige meditatie leert ons in het huidige moment te blijven. Alleen in het huidige moment kunnen we toegang krijgen tot de Goddelijke Realiteit. Aandacht is in feite de ‘nauwe poort die tot het leven leidt’. Alleen in het huidige moment ontmoeten tijd en tijdloosheid elkaar:

Time past and time future What might have been and what has been Point to one end, which is always present. T.S.Eliot (Four Quartets)

Verleden tijd en toekomstige tijd Wat zou kunnen zijn en wat is geweest Richt je op een punt dat altijd aanwezig is T.S. Eliot (Vier Kwartetten)

door Kim Nataraja Het belangrijkste aspect van onze meditatie is het schenken van éénpuntige aandacht aan ons woord. Het helpt om gedachten over het verleden en de toekomst met hun hoop, angsten, zorgen en spanningen los te laten. Zo kunnen we in het huidige moment blijven. Jezus zegt in de Bergrede: “Maak u dus geen zorgen over de vraag: wat zullen we eten of wat zullen we drinken of wat zullen we aantrekken. Is het leven niet meer dan het voedsel en het lichaam niet meer dan de kleding? (Mt 6,25) “Wanneer Hij zegt dat we ons geen zorgen hoeven maken, ontkent Hij niet de werkelijkheid van alledag. Hij zegt dat wij onze zorgen moeten loslaten, niet de werkelijkheid.” (blz. 212 – Jesus the Teacher Within) Maar toch zijn het wel dit soort gedachten die ons desondanks in beslag blijven nemen. Op het moment dat we werkelijk proberen al onze gedachten en beelden te laten varen, worden we ons er zeer van bewust hoe belangrijk onze rationele geest, ons ‘ego’, ze beschouwt voor het behoud van onze identiteit. Zolang we denken te weten wie we zijn en menen enige controle te hebben over de gebeurtenissen, voelen we ons verantwoordelijk en veilig. Het binnengaan van de stilte geeft ons een onzeker en stuurloos gevoel, wat soms paniek veroorzaakt. We moeten onthouden en erkennen dat gedachten slechts gedachten zijn – ze zijn vergankelijk, veranderlijk en het resultaat van beperkte subjectieve perceptie, een emotioneel gekleurd zicht op een kant van de realiteit, nl. de materiële. We zijn inderdaad verslaafd aan gedachten, omdat we opgegroeid zijn met het wereldbeeld van de afgelopen vier eeuwen dat het denken beschouwt als de hoogste activiteit. Descartes met zijn ‘Ik denk dus ik ben’, ging zo ver dat hij het bestaan met het denken in verband bracht. Niet denken voelt als niet zijn. Het is een bedreiging voor ons voortbestaan, vandaar de angstgevoelens, zelfs paniek, die ons ervan weerhouden in de stilte te blijven. T.S. Eliot verwoordt dit prachtig in Four Quartets (Vier Kwartetten):

Or as, when an underground train, in the tube, stops too long between stations And the conversation rises and slowly fades into silence And you see behind every face the mental emptiness deepen Leaving only the growing terror of nothing to think about.

Of zoals, wanneer een ondergrondse trein  te lang stopt tussen de stations En het gesprek zwelt aan en vervaagt langzaam in stilte En achter elk gezicht zie je de mentale leegheid zich verdiepen Er is alleen nog maar de groeiende terreur van niets om over na te denken.

“De groeiende terreur van niets om over na te denken.” De angst om niet te overleven! We moeten dit verband tussen denken en zijn loslaten. Gezien deze achtergrond is het niet verwonderlijk dat we bang zijn geconfronteerd te worden met een discipline als meditatie die ons aanmoedigt onze gedachten en beelden los te laten, in feite alle activiteiten van de rationele geest, het ‘ego’: denken, geheugen en verbeelding. In het gewone leven hebben we het ‘ego’ nodig om te overleven, maar tijdens het mediteren behoeven we zijn supervisie niet; we moeten dapper zijn en voor enige tijd alles loslaten. Wanneer we proberen een duik in de stilte te nemen, zal het ‘ego’ het bewustzijn van gedachten benadrukken en vergroten als een beschermende barrière om dieper te gaan. Het moedigt ons aan ons te identificeren met deze oppervlakkige gedachten en emoties. Hun waanzinnige dans is bedoeld om ons af te leiden en tot wanhoop te drijven, zodat we gaan geloven dat meditatie niets voor ons is. “Gevoelens van schuld of ontmoediging door onze mate van afleiding zijn echter niet relevant. Het accepteren van de afleiding is eenvoudigweg een stadium in zelfkennis, zelfacceptatie en integratie: het proces dat het spirituele pad vormt.” (blz. 216 – Jesus the Teacher Within)

door Kim Nataraja “In het huidige moment komen betekent dat we loskomen van het begrenzende mentale web van verleden en toekomst.” Het betekent dat we loskomen van de oppervlakkige verstrooiingen, die ‘ons als een sprinkhanenplaag bestormen’ en van de daarmee gepaard gaande angst om ‘uit handen te geven’. Maar door “gedachten los te laten … ontstaat een ‘vrede die het verstand te boven gaat’, maar altijd al aanwezig was.” (blz. 216 – Jesus the Teacher Within) We zijn door deuren van stilte in vrede en rust aangekomen. We worden gesterkt en verfrist door de stilte. Maar vroeger of later komen diepere gedachten naar boven. We betreden het tweede niveau van verstrooiing. Zodra het ons af en toe lukt de geest te verstillen, komen we in aanraking met verborgen gevoelens en herinneringen, het ‘persoonlijk onbewuste’ in Jungiaanse terminologie. Hier heeft het ‘ego’ elk aspect van onze persoonlijkheid met onze gevoelens en herinneringen opgeslagen. Het ‘ego’ vermoedt dat dit ons gevoel van liefdevol geaccepteerd weten in gevaar brengt en zodoende een bedreiging vormt voor onze veiligheid en overleving in de kindertijd. John Main noemde dit: “het donkere bewustzijnsniveau van onderdrukte angsten en zorgen” en Laurence Freeman ziet het 'ego' hier als “gekleed in de meer dramatische historische kostuums van de verschillende stadia van onze psychologische geschiedenis.” (blz. 65 – Sharing the gift) Om ons 'ego' te helen zodat het niet langer een barrière op ons geestelijk pad is, moeten we afdalen in ons persoonlijk onbewuste en deze vergeten aspecten van ons wezen moedig onder ogen zien zonder oordeel of kritiek. Zoals Jung zei: We moeten eerst afdalen voordat we kunnen opstijgen. Hoewel Jung deze vergeten aspecten de ‘schaduw’ noemde, betekent het niet dat het allemaal slechte aspecten zijn, die we moeten onderdrukken. Over het algemeen zijn het slechts die persoonlijkheidsaspecten die onze omgeving afkeurde, wonden die toegebracht werden aan ons identiteitsgevoel. Voor vrouwen kan het assertiviteit of het uiten van woede zijn. Voor mannen het tonen van emoties, wat niet geaccepteerd werd. Maar als volwassenen moeten we in staat zijn om voor onszelf op te komen of gerechtvaardigde woede te verwoorden, om in contact te staan met onze emoties en ze op juiste wijze te uiten. Ik weet dat het niet eenvoudig is om te accepteren wat onze vroegere omgeving ons heeft geleerd af te wijzen, maar wees niet bang: Jung zei dat de ‘schaduw’ voor 90% uit goud bestaat. Over het algemeen werden waardevolle aspecten van onze menselijke natuur afgewezen. Laten we deze aspecten echter onder ogen zien en hun bestaansrecht erkennen als deel van onszelf. Als we dat niet doen, worden het blokkades op het spirituele pad en onbewuste drijfveren achter ons huidige gedrag, wachtend op een geschikt moment om zich op vaak onverwachte en onredelijke manier te manifesteren. Vaak projecteren we deze aspecten op anderen, zodat we ze niet hoeven te accepteren als de onze. Dit leidt tot onredelijke afkeer of zelfs haat voor bepaalde mensen. Soms zijn ze de oorzaak van een overreactie. Neem het voorbeeld van iemand die ons kleineert, waardoor we ons niet geaccepteerd voelen. Als we ons hier vreselijk door gekwetst voelen, zou het wel eens een patroon kunnen zijn uit ons vroegere leven: genegeerd, niet gewaardeerd, mening niet gevraagd of geaccepteerd. Door bewust te zijn van deze wond, kunnen we het feitelijke voorval relativeren. Een duidelijk teken dat er iets in de diepte beweegt en de weerstand van het ‘ego’ daartegen, is het gevoel van verveling, dorheid en zinloosheid tijdens het mediteren, vaak het sterkst vlak voordat er een doorbraak plaatsvindt. Dit is het teken dat het ‘ego’ opnieuw in de verdediging schiet en het zal de waarde van meditatie aanvechten, wanneer in de stilte pijnlijke herinneringen of gevoelens naar boven komen. Het zal vragen: ‘Wat heeft het voor zin als ik me naderhand slechter voel? Laat het verleden rusten! Waarom deze ervaringen opnieuw beleven – we kunnen ze beter met rust laten.’ Laten we deze stem echter negeren en ons niet van het pad laten afhouden. Vertrouwen en volharden. Het begrijpen van de listen van het ‘ego’ zal leiden tot heelwording en kennis van de inwonende Christus. Het enige wat we kunnen doen is deze gedachten tot ons bewustzijn toelaten en hun bestaan erkennen. Soms zijn we van nature zelfanalytisch of hebben we misschien met behulp van therapie “reeds geprobeerd het mysterie van het onbewuste te ontrafelen.” (blz. 224 – Jesus the Teacher Within) Het belangrijkste is echter dat we ons in de stilte open stellen voor het werk van de Geest. Dan vindt verandering geleidelijk en in het onderbewuste plaats. “Het stiltewerk in een regelmatige meditatiepraktijk transformeert het tweede niveau van lichaam-geest bewustzijn …. Normaliter lossen de meeste conflicten en blokkades, angsten en hebbelijkheden van het onbewuste op zonder dat we ons volledig bewust zijn van wat er gebeurt. Zonder dat we begrijpen hoe, kunnen we bij pijn of verlichting soms voelen dat er een diepgaande genezing plaatsvindt.” (blz. 224 – Jesus the Teacher Within

door Kim Nataraja De religieuze opvoeding die we als kind meekregen is een van de moeilijkste hinderpalen op het spirituele pad. Als we in onze religieuze opvoeding geleerd hebben dat vooral mondeling gebed en het lezen van de Schrift van belang waren, kunnen we het gevoel hebben dat al het andere, vooral meditatie, niet echt christelijk gebed is. We horen het 'ego' zeggen: “Dit is niet het bidden dat ik geleerd heb!” Hoewel steeds meer mensen open staan voor verandering in hun manier van bidden, kunnen sommigen zich er nog steeds ongemakkelijk bij voelen als ze niet langer het pad van hun familie en vrienden volgen. Een ander aspect van deze conditionering zijn onze overgeërfde beelden van God. Deze kunnen ons spirituele proces zo blokkeren dat het de moeite loont ons er nog eens verder in te verdiepen. Ze zijn vaak het product van onze vroege kindertijd en verbonden met de houding en gewoonten van vooral ouders en leraren. God de Vader, het beeld van Jezus, het kan een behoorlijke barrière opwerpen als onze eigen vader afwezig, erg kritisch, ongeduldig of beledigend was. Dit beeld zal ons niet het vertrouwen schenken dat nodig is om los te laten en de stilte in te gaan. God zou niet alleen iemand lijken die gevreesd en vermeden moet worden, maar ook ons zelfbeeld zou van iemand kunnen zijn die Gods aandacht totaal niet waard is. Het beeld van God als moeder, een krachtig archetype, zou voor sommigen aantrekkelijk kunnen zijn, maar kan voor anderen dezelfde weerstand oproepen. Als jouw beeld van God de Rechter is, hoe comfortabel zou je je dan voelen in Zijn Aanwezigheid? Hij wordt eerder iemand om te vermijden in plaats van om mee om te gaan. Daarbij werden velen van ons opgezadeld met een schuldgevoel. Dus waarom zouden we de stilte ingaan om in Zijn Aanwezigheid te komen? Waarom zouden we ons in een positie plaatsen waar we beoordeeld en afgewezen kunnen worden? Maar het zijn slechts beelden, geen werkelijkheid. In Genesis staat dat we gemaakt zijn ‘naar Gods beeld en gelijkenis’. Maar in plaats van te begrijpen dat we Gods beeld en gelijkenis in ons dragen, nemen we dit letterlijk met als gevolg dat we God op zijn beurt naar ons eigen geconditioneerde beeld en gelijkenis maken. Reeds in de 2^de eeuw verwoordde de vroege kerkvader Clemens van Alexandrië dit scherp: “De meeste mensen zijn in hun sterfelijke lichamen opgesloten zoals een slak in zijn huisje, in hun schulp gekropen met hun obsessies en het bestaande verdedigend zoals het is. Zij scheppen hun eigen idee van Gods zegen door zichzelf als voorbeeld te nemen.” De vroege kerk beschouwde het gebruik van een naam voor God als godslastering, omdat elke naam of elk beeld God zou kleineren en beperken. Clemens van Alexandrië zei: “Je kunt niet dichter bij God komen dan met een besef van zuiver Zijn … Hij is onuitsprekelijk, voorbij elke spraak, voorbij elk concept, voorbij elke gedachte.” Maar zelfs als we weten dat we het Goddelijke niet in woorden en gedachten kunnen vangen, dan nog vinden we het over het algemeen erg moeilijk ons te verhouden tot iets ‘onnoembaars, onuitsprekelijks en onmetelijks’. Het menselijk brein werkt voornamelijk door middel van beelden. Zo is het geschapen en dat is goed zolang we ons maar herinneren dat God meer is dan onze beelden en we verder kijken naar de Werkelijkheid, waarnaar ze verwijzen. Als we ‘agnostisch’ of zelfs ‘atheïstisch’ worden, is dit vaak een reactie op onze vroegere religieuze opvoeding – ons godsbeeld is niet langer betekenisvol. We hebben de neiging de beelden te zien als de Werkelijkheid en negeren dat ze slechts schaduwen zijn van die Werkelijkheid. In feite maken we afgoden van onze beelden. Maar we moeten deze afgoden stuk slaan. Meister Eckhart (een Duits mysticus uit de 14^de eeuw) verwoordde dit heel krachtig: “Daarom bid ik God om me van god te bevrijden” Dit wil zeggen ‘god’ met een kleine letter is zijn beeld van God, maar niet God. We moet onszelf bevrijden van onze gehechtheid aan onze beelden. We zijn nauw verbonden met de Godheid buiten onze beelden. Als we volharden in meditatie zullen we ervaren dat de aard van de Goddelijke Werkelijkheid, die we in de stilte van de meditatie ontmoeten, liefde, vergeving en acceptatie is. De parabel van de Verloren Zoon laat de Goddelijke vergeving zien, die ons allemaal wacht.

door Kim Nataraja Het is noodzakelijk dat we er bewust van worden hoe we beelden van onszelf, de wereld en God scheppen, die ons verhinderen de werkelijkheid te zien zoals die is en daarbij beseffen hoe we gedreven worden door primaire overlevingsbehoeften aan liefde, veiligheid, achting, macht, controle en plezier, hetgeen we allemaal met elkaar delen. Het is nodig dat we bewust worden van onze neiging bepaalde aspecten van onze persoonlijkheid omwille van veiligheid en overleving te onderdrukken en te projecteren. Door onbewuste conditionering en drijfveren in het bewustzijn te brengen wordt verandering mogelijk. Dan kunnen we uit de gevangenis van het 'ego' breken en komen tot de vrijheid van het ‘zelf’. Meditatie is een weg om opnieuw te gaan zien hoe we de dingen vanzelfsprekend doen zonder er echt over na te denken. We gaan er meestal niet van uit dat het meditatie-onderricht in de traditie van Cassianus en zijn leraar Evagrius, zoals herontdekt door John Main, twee aspecten heeft. Terwijl we gedurende de feitelijke meditatietijd de geest verstillen en deze bevrijden van alle gedachten, is reflectie op gedachten en gewoontes op andere momenten van de dag nuttig. In de huidige terminologie – we moeten ‘mindful’ zijn. We zijn meer gevormd en gemodelleerd door ons verleden en de omgeving, waarin we ons bevinden, dan we aanvankelijk beseften. We denken dat ons gedrag en de meeste van onze reacties op de situaties waarin we betrokken raken gebaseerd zijn op onze eigen vrije keuze. Toch is het een feit dat veel van onze reacties uit gewoonte voortkomen en een geaccepteerde gedragscode volgen. We neigen ertoe met de wereld om te gaan vanuit een matrix van ingewikkelde overlevingscondities die de realiteit op vele wijzen filtert en kleurt. Vanaf het moment dat we geboren zijn beschikken we niet alleen over het genetische erfgoed (van onze ouders), maar absorberen we ook onbewust de gedachten en zelfs de emotionele  en psychologische energie van ouders of verzorgers. Hun algemene geestelijke en emotionele gezondheid, hun levenshouding tot de omgeving en hun relaties worden als het ware met de moedermelk meegegeven. We vertrouwen zo sterk op bewust, mentaal leren dat we vergeten hoeveel we onbewust opnemen van de mensen, die het dichtst bij ons staan. Tegen de tijd dat een kind drie jaar oud is vormt dit al de matrix van waaruit hij of zij voor de rest van zijn leven waarschijnlijk zal handelen. Handelingen zijn of wel gemodelleerd naar ouderlijk voorbeeld of wel gevormd door afwijzing van dit gedragspatroon. Broers en zussen en hun houding tegenover ons kunnen ook van grote invloed zijn – verschillend onderzoek wijst erop dat hun invloed zelfs belangrijker is dan  van ouders. Leeftijdgenoten vormen ons ook en sporen vaak gedrag aan dat in strijd is met de ouderlijke norm. Als roken en drinken een manier is om in een groep geaccepteerd te worden, zullen jonge mensen tegen hun opvoeding ingaan om maar bij de ‘gang’ te horen. We aanvaarden beelden, rollen en gedragingen zoals die van ons verwacht worden, maar die niet altijd overeen komen met wie we ten diepste zijn, zodat we ons veilig en geaccepteerd voelen. We houden er zelfs beelden op na die anderen van ons hebben en die meer gebaseerd zijn op hun eigen emotionele beleving en ambitieuze verwachtingen dan op onze werkelijkheid. We identificeren ons met elke rol die we spelen en worden die rol, terwijl we andere aspecten van ons 'ego' en ons ruimere zelf vergeten. Meister Eckhart noemde dit verdwaald zijn in ‘veelheid’ en ‘strijdige beelden ‘. We identificeren ons zeer sterk met onze rollen; we worden volledig in beslag genomen door die beperkte aspecten van onszelf en denken dat we dit zijn: een moeder, een leraar, een decorateur, een zakenman, een dokter. We zien eerder slechts een facet van de diamant, ons ware zijn, dan het gehele juweel. We identificeren ons vaak volledig met onze rollen. Dit wordt aangemoedigd door de maatschappij. ‘Wat doe je’ is meestal het eerste wat mensen vragen bij het ontmoeten van een nieuw persoon. Daardoor worden we wat we doen. We zijn straatveger, schilder, advocaat, moeder, leraar etc. Als we gelukkig en tevreden zijn met ons werk, als het ons respect oplevert in de ogen van anderen en die van onszelf, dan is alles goed. Als de maatschappij echter neerkijkt op wat we doen en onze bijdrage onderwaardeert, kan ons gevoel van eigenwaarde in dezelfde mate laag zijn.

door Kim Nataraja ‘Wie ben ik?’ is een vraag waar we op verschillende momenten in ons leven mee geconfronteerd worden, voornamelijk als ons leven plotseling een dramatische wending neemt. Het is vooral schrijnend als ons zelfgevoel afhankelijk is geworden van slechts een aspect, dat belangrijk was voor onze eigen waardebepaling. Ingrijpende gebeurtenissen zoals ontslagen worden, pensionering of wanneer de kinderen het huis uitgaan, kunnen een verwoestend effect hebben. Verliezen van wat we als onze rol in het leven beschouwden, voelt als ontmaskerd worden, zonder een onderliggende authenticiteit. Abrupte verandering kan dan ontsteltenis en depressie veroorzaken. We zijn vergeten wie we in wezen zijn. Wie denk je dat je bent? We weten niet echt wie we zijn. We hebben onze identiteit alleen gebaseerd op oppervlakkige en externe factoren. We zijn als Nasrudin in het Soefi-verhaal, die naar de bank ging om een cheque te verzilveren. Toen hem werd gevraagd zich te identificeren, pakte hij een spiegel, keek erin en zei: “Ja, dát ben ik.” Culturele conditionering en bijbehorende beelden zijn net zo bepalend voor wie we denken dat we zijn als de invloed van onze vroegere omgeving. We proberen ons te identificeren met alles om ons heen: de reacties van andere mensen, onze culturele omgeving, onze relaties, onze gedachten, emoties, en de rollen die we in het leven spelen. Dit alles geeft ons een helder besef van wie we zijn. Dit helder gedefinieerde zelfbeeld  geeft  ons het gevoel dat we alles onder controle hebben en een zekere bestendigheid en veiligheid. We worden ons alleen bewust van de door cultuur en sociale omgeving bepaalde invloed op onze gedachten en gedrag, wanneer we kennis maken met een andere cultuur. Zij bepalen wat we prijzenswaardig of afkeurenswaardig vinden. Zelfs de betekenis die we aan ons leven toekennen is vaak cultureel bepaald. Freud noemde beperkingen ingeprent door conditionering in familie en gemeenschap het ‘super-ego'. Om deze grip op onze geest te doorbreken en ons te openen voor andere interpretaties helpt een regelmatige meditatiepraktijk. Vanuit de rust en de stilte in ons centrum horen we de stem van ons ware ‘zelf’, hetgeen ons inzicht geeft en de spirit om vooroordelen en vooronderstellingen nauwkeurig te onderzoeken. Het beeld dat we hebben van onszelf, anderen en de wereld om ons heen, verandert voortdurend en wordt gevormd door onze steeds wisselende gedachten en emoties – vaak niet eens ons eigen gedachten en emoties, maar die van anderen die we ons gedachteloos eigen gemaakt hebben. We filteren alles wat ons overkomt  door dit dicht geweven netwerk. De hedendaagse neurowetenschap heeft overigens een bijzonder deel van de linker hersenhelft ontdekt, als het centrum dat vanuit de gegeven feiten een aannemelijk, maar niet noodzakelijk waar zelfgevoel creëert – onze ingebouwde spindoctor. Als dit gevoel positief is dan hebben we het zelfvertrouwen en de moed om de uitdagingen van het leven aan te pakken. Maar als dat negatief is, omdat anderen ons vertelden dat we een mislukkeling waren, zwak, niet goed genoeg, ons slachtoffer voelden door het gedrag van anderen, dan hebben we geen vertrouwen in eigen kunnen, ongeacht latere inspanningen, die het tegendeel laten zien. Valse beelden kunnen in feite erg destructief zijn. Bovendien zal het projecteren van bepaalde gebrekkige beelden en de bijbehorende  energie gebeurtenissen en mensen aantrekken die deze gebrekkige mening over onszelf bevestigen – een self-fulfilling prophecy. Als we ons ervan bewust worden hoe onze geconditioneerde gedachten ons leven totaal kunnen bepalen, voelen we ons in eerste instantie misschien niets meer dan een product  van genen en conditionering en lijkt vrijheid een fata morgana. Het is echter belangrijk te onthouden dat alleen het 'ego' zo beïnvloed wordt; het ‘zelf’ blijft vrij. Bovendien kunnen we ervoor kiezen niet op de gebruikelijke manier te reageren. Een bijkomstig aspect van meditatie is dat het ons helpt te beseffen dat we meer zijn dan het 'ego'. We voelen aan dat het slechts het bewuste oppervlak is van de veel ruimere werkelijkheid van ons wezen. Wanneer we de innerlijke stem van het ‘zelf’ kunnen horen in plaatst van het babbelende oppervlak van het 'ego', krijgen we inzicht in de wortels van ons huidige gedrag. Als we dit eenmaal beseffen, kunnen we de koorden die ons vastzetten sneller losmaken. Een houding van onthechting ten opzichte van het gedrag van het 'ego', maakt dat er ruimte tussen stimulus en respons ontstaat. We worden bewust van het feit dat deze blinde reacties vastgelegd werden op een bepaalde tijd en plaats en meestal niet langer relevant zijn. Dit is ware vrijheid. We kunnen hun meedogenloze onvermijdelijkheid doorbreken; vaste patronen en gebruikelijke verdedigingsmechanismen kunnen losgelaten worden. Een vrije creatieve reactie wordt mogelijk. P.S. De psychologische aspecten, die ik heb besproken, komen uit mijn boek ‘Dancing with your Shadow’ (Dansen met je Schaduw).  

door Kim Nataraja Het ‘gewonde ego’ leren begrijpen wordt vaak gezien als ‘louter psychologisch’, niet als iets wezenlijks voor het spirituele pad. Maar dat psychologie en spiritualiteit twee verschillende benaderingen zijn van de menselijke conditie en nauwelijks iets met elkaar te maken hebben is een onjuiste aanname. Psychologie houdt zich bezig met kennis over de psyche, de ziel. De vroege christenen beschouwden de geest als het hoogste punt van de ziel; samen vormen zij een geheel. Het transformatieproces dat plaatsvindt tijdens de meditatiereis wordt zowel op onbewust als op bewust niveau spiritueel ondersteund. De inzichten die ons ware ‘zelf’ – de innerlijke Christus – ons geeft,  leiden tot een psychologisch proces van steeds toenemende zelfkennis, en dus tot bewustzijnsgroei van ons wezenlijke spirituele zijn, onze verbinding met het Goddelijke. Net als vele heiligen en wijzen, wijst Meister Eckhart daarom  op het volgende: “De werkelijkheid die we God noemen moet eerst in het menselijk hart ontdekt worden; bovendien kan ik God niet kennen tenzij ik mezelf ken.” Spiritualiteit en psychologie gaan hand in hand. Als we het psychologische negeren, kan meditatie heel goed een manier worden om onze wonden te onderdrukken omwille van denkbeeldige vrede, waardoor echte spirituele groei niet kan plaatsvinden. Zo zouden we de volgende lering van Jezus kunnen interpreteren: “Als iemand mij wil volgen, dan moet hij zichzelf achterlaten, elke dag opnieuw zijn kruis opnemen en met mij meegaan.” (Lc 9,23) We ‘nemen ons kruis op’ als we het dagelijks lijden aan onze wonden onder ogen zien en daarbij sterven aan de overheersing van het 'ego'. Terwijl we langzaam van egocentrisme naar de gerichtheid op een ander overgaan, ‘gaan we met Hem’ hem’ en worden we als het ware herboren. We handelen dan niet meer vanuit onze egocentrische behoeften maar vanuit ons spirituele centrum, ons ware ‘zelf’ in Christus. Laten we nog eens kijken naar het psychologische deel van de reis. We hebben gezien hoe onze beelden van onszelf of van God een serieuze blokkade op de meditatieweg kunnen zijn. Als we onbewust blijven van deze ‘valse’ beelden, verbergen deze niet alleen wie wij werkelijk zijn, maar vormen ook de sluier die de Goddelijke Werkelijkheid verduistert. In het Evangelie van Thomas noemt Jezus ons ‘blind’ en ‘dronken’ als we alleen maar functioneren op het niveau van het gewonde 'ego'. De Griekse filosoof Heraclitus beschreef dit als volgt: “De mens is net zo onbewust van wat ze doet als ze wakker is als wanneer ze slaapt.” We moeten wakker worden en de gevangenis van het gewonde 'ego' verlaten. Het is van wezenlijk belang dat we bewust worden van wie we werkelijk zijn: kinderen van God en tempels van de Heilige Geest. Het onder ogen zien van onbewuste drijfveren en onderdrukte emoties voelt werkelijk als ‘ons kruis opnemen’, een moeilijke maar niettemin erg belangrijke stap. Het gevaar teveel geboeid te raken door ons ‘verhaal’ ligt echter op de loer. Als we niet oppassen zal het 'ego' onze fascinatie aanmoedigen en onze groei tot werkelijk bewustzijn een halt toeroepen, om er zeker van te zijn dat we zijn invloedssfeer niet verlaten. We vergeten dat we op pelgrimstocht zijn van het denken naar het hart, waar Jezus woont. John Main zegt dit kernachtig in zijn boek The Door to Silence: “Mensen zijn vaak geïnteresseerd wat meditatie hen kan leren over zichzelf. Het is makkelijk voor ons alles te zien in termen van zelfverbetering, zelftherapie en zelfkennis. Dit heeft op zich waarde. Maar zelffascinatie kan desastreus zijn voor de spirituele weg. Het gevaar bestaat dat we – nadat we begonnen zijn met meditatie – zien dat we onszelf beter begrijpen en ons vervolgens bezig houden met zelffixatie in plaats van met zelftranscendentie. We zullen uiteindelijk merken dat we de pelgrimage naar kennis en wijsheid hebben verlaten. We zijn gevangen geraakt in de beperkte kennis van onze afgescheidenheid. We worden zo betoverd door ons eigen geestelijk functioneren dat we vergeten dat we op pelgrimstocht zijn naar het goddelijke mysterie. De essentie van het evangelie is de essentie van meditatie: niet zelfanalyse, maar zelftranscendentie. “Als iemand mij wil volgen, dan moet hij zichzelf achterlaten.” (Lc 9,23) Deze reis heeft iets moeizaams en veeleisends. Er is lef voor nodig om de aandacht van jezelf af te leiden.” (blz. 29)

door Kim Nataraja

 

De verschillende stadia van onze spirituele reis zijn ongetwijfeld afhankelijk van onze veranderende relatie met onze gedachten. Eerst zullen we toleranter worden ten aanzien van onze afleidingen, daarna zullen we inzichten en gedachten over de wonden die vooral in de kindertijd toegebracht zijn met toenemend begrip en mededogen bezien en bijgevolg zullen we het makkelijker vinden vergelijkbare tekenen van gekwetstheid in anderen te accepteren; tenslotte zullen we momenten van stilte en vrede ervaren, waarin onze gedachten, beelden en gevoelens naar de achtergrond verdwenen zijn. Als we het pad van meditatie lopen, beseffen we steeds meer dat deze veranderende relatie veroorzaakt wordt door het betreden van de innerlijke stilte, hoewel we ons er slechts vluchtig van bewust zijn. Het 'ego', de bewuste geest, kan de stilte niet binnengaan en ontkent daarom het effect van stilte; met als resultaat dat we ons in eerste instantie waarschijnlijk zelfs niet eens bewust zijn van enige verandering. Vaak zijn het anderen die opmerken dat we geduldiger, toleranter zijn en meer in staat echt te luisteren. We verplaatsen ons immers van de overheersing van het 'ego' naar de gids van het ware ‘Zelf’, waardoor we ons openen voor de vrije gave van vrijheid en vrede, die te vinden is in het centrum van ons wezen.

 

In plaats van het enige overlevingsperspectief van het 'ego' is vooral het toenemende bewustzijn van onszelf, anderen en onze omgeving de belangrijkste vrucht van meditatie. Laurence Freeman zegt in Jesus the Teacher Within: “Met meditatie bedoel ik hier niet alleen het werk van zuiver gebed, maar ook het daarmee gepaard gaande levensveld van zelfkennis. Jezus had een ego. Dus het is niet het ego zelf dat zondig is. Hoogmoed, fixatie op het ego leidt tot het vergeten en verraden van ons ware Zelf. We zondigen wanneer we het ego verwarren met het ware Zelf… Jezus toont echter ook het menselijk vermogen een gezonde balans te vinden tussen het ego en het Zelf.” (blz. 242 – Jesus the Teacher Within)

 

Dit bedoelde Jezus toen Hij zei: “Ik ben gekomen opdat zij leven hebben en wel in overvloed.” (Joh 10,10) Een leven in overvloed is een leven, wanneer het ego (en zijn ‘schaduw’) en het ware zelf geïntegreerd zijn, in balans. Door besef te hebben van ons totale wezen, verkrijgen we het geduld, de tolerantie en compassie om ons volledig en eerlijk te verhouden tot anderen en onze verbinding met onze natuurlijke omgeving en de immanente en transcendente Hogere Werkelijkheid, die zich ontvouwt en ons omgeeft, te herstellen.

 

Zoals Laurence Freeman hierboven zei, is de werkelijke betekenis van ‘zonde’ misschien wel dat we ons beperken tot het materiële ‘ego’-niveau en zijn ‘overlevingsbehoeften’ en onze spirituele oorsprong vergeten. Paulus schijnt ‘zonde’ ook in deze termen beschreven te hebben: “Zij die op het niveau van onze lagere natuur leven, hebben hun visie erdoor gevormd, en dat betekent de dood; maar zij die op het niveau van de geest leven, hebben een spirituele visie, en dat is leven en vrede.” Dit is vaak letterlijk opgevat als een aanklacht tegen seksualiteit, maar het kan ook zo opgevat worden dat Paulus onderscheid aanbrengt tussen de verschillende bewustzijnsniveaus. Dit ‘leven en vrede’ is het resultaat van ons bewustzijn van het Goddelijke en zelfs de totale eenwording met het Goddelijke.

 

De vroege kerkvaders, Irenaeus (2^de eeuw na Christus) en Athanasius (4^de eeuw na Christus) waren er beiden van overtuigd dat ‘God mens werd, zodat de mens God kon worden’. Het idee van eenwording werd in sommige tradities geïnterpreteerd als een totaal zelfverlies. Maar in de christelijke visie wordt dit niet gezien als een totale eenwording, die verlies impliceert. In ‘The Marriage of East and West’ zegt Bede Griffiths: “Het lijdt geen twijfel dat het individu elk gevoel van scheiding met de Ene verliest en totale eenheid ervaart, maar dat betekent niet dat het individu niet meer bestaat. Net zoals elk element in de natuur een unieke weerspiegeling is van de ene Werkelijkheid, zo is elk mens een uniek bewustzijnscentrum in het universele bewustzijn.”

 

door Kim Nataraja

 

 

Als we erin slagen alles, hoe pijnlijk ook, te erkennen en te accepteren, komen we op een dieper niveau – het derde niveau van bewustzijn. John Main noemde dit: “het niveau van stilte, waar we met verwondering het licht van onze eigen geest zien” en “waar we contact maken met onze zijnsgrond.” (Word into Silence) Laurence Freeman licht toe dat voordat we dit gelukzalige contact ervaren we bewust worden van de laatste barrière van het ‘ego’ – “het naakte gevoel van het ego over zijn eindige bestaan, dat is als een bakstenen muur, waar we zelf niet overheen kunnen.

Deze laatste barrière geeft ons het idee afgescheiden te zijn van God en veroorzaakt een diep verdriet in ons. Johannes van het Kruis noemde dit ‘de donkere nacht van de ziel’. Maar door genade en op Gods tijd beseffen we dat dit een valse perceptie is. Dan ontstaat er een opening in de muur die ons belemmerde. In deze opening van zelftranscendentie laten we het zelf achter en vinden we ons ware zelf in Christus.” (blz. 65 – Sharing the Gift) We worden vervuld met vreugde en vrede en voelen ons integraal verbonden met de goddelijke werkelijkheid.

 

De drie genoemde niveaus zijn geen verschillende, afzonderlijke niveaus, maar drie aspecten van ons bewustzijn, die zich te zijner tijd ontvouwen. Tijdens meditatie blijven we de aspecten op de verschillende stadia van onze reis spiraalsgewijs aanraken. We blijven leren en groeien (en vallen soms tijdelijk terug). Door regelmatig de stilte en de rust van de meditatie binnen te gaan worden we geheeld. Door onze verstrooiingen achter ons te laten en onze emotionele wonden te gaan begrijpen door de gave van inzicht worden we genezen. Het ‘ego’ en het ‘zelf’ gaan steeds meer communiceren en integreren, en elkaar ondersteunen. We hebben beide zijnswijzen (het ego en het zelf) en de perceptie van de werkelijkheid nodig om het ‘leven in al zijn volheid’ te kunnen ervaren.

 

Door te onthechten van onze conditionering en de behoefte de wereld en andere mensen als emotionele steunpilaar te gebruiken, kunnen we uiteindelijk ‘het zelf loslaten’ en uitreiken naar anderen en God. Er komt een andere manier van weten, een helderder intuïtief begrip naar voren: we nemen nu op een intuïtief niveau waar met het ‘Oog van het Hart’, als we de ‘werkelijkheid zien zoals die is, oneindig’, zoals Blake het verwoordt. Voor deze ontwikkeling zagen we de realiteit gewoonlijk met het ‘Oog van het Vlees’. De nadruk lag op onze ervaring van de materiële wereld, de wereld van de zintuigen: we waren wetenschappers die gegevens verzamelden. Daarna zochten we naar patronen en probeerden we te begrijpen wat we waarnamen door het ‘Oog van het Verstand’, het rationele niveau.

 

De beroemde wetenschapper Stephen Hawking werkte op het niveau van het ‘Oog van het Vlees’ en het ‘Oog van het Verstand’. Als rationeel wetenschapper dacht hij dat alles begrepen kan worden met de rationele geest, zelfs God: “Als we echter een complete theorie ontdekken, dan zou deze op den duur in brede zin voor iedereen begrijpelijk worden, niet alleen voor een paar wetenschappers. Dan zullen we allemaal, filosofen, wetenschappers en gewone mensen, deel kunnen nemen aan de discussie over de vraag waarom wij en het universum bestaan. Als we daarop het antwoord vinden, zou dat de ultieme overwinning van de menselijke rede zijn: we zouden de geest van God kennen.”

 

Toch was Stephen Hawking het misschien eens geworden met Einstein, die het belang van het ‘Oog van het Hart’ benadrukte: “de echt waardevolle factor is intuïtie” en “de kosmische religieuze ervaring is de sterkste en edelste drijfkracht achter wetenschappelijk onderzoek.” Ook Paulus vestigde de aandacht op zien met het “Oog van het Hart”: “Ik bid dat God, de Vader der heerlijkheid, je de geestelijke krachten van wijsheid en openbaring zal geven om Hem waarachtig te kennen. Dat Hij uw innerlijk oog mag verlichten om te zien hoe groot de hoop is waartoe Hij u roept.” (Efeziërs 1,17-18) Ook Augustinus benadrukte het belang van intuïtief zijn: “Het uiteindelijke doel van dit leven is heel te worden, zodat God met het oog van het hart ervaren kan worden.” In dat stadium van onze groei worden de drie niveaus van weten geïntegreerd. Dit kan plotseling gebeuren, of na verloop van tijd in de stilte en rust. Dan bereiken we “zuiver spiritueel weten…. Daar horen we zonder enig geluid en zien we zonder materie.” (Meister Eckhart)

door Kim Nataraja

 

 

We zagen hoe belangrijk zelfkennis en echte, open relaties zijn op het spirituele pad. “Zelfkennis bepaalt de kwaliteit van elke relatie … het laat zien hoe de gave van Jezus’ zelfkennis aan zijn vrienden de essentiële stap was in zijn universele relatie met de mensheid door de Heilige Geest … zijn zelfkennis kwam voort uit bewustzijn van de eenheid met zijn Vader.” (blz. 243 – Jesus the Teacher Within)

 

Ook onze zelfkennis komt voort uit de stilte van het contemplatieve gebed, wanneer we de ‘geest van Christus’ ontmoeten. Daarom zegt Paulus in Romeinen: “Ga niet langer mee in het patroon van de huidige wereld maar laat je geest vernieuwen, zodat je hele natuur getransformeerd wordt.” De daaruit voortvloeiende inzichten komen als we de dominantie van het ego met zijn illusie van afgescheidenheid en zijn overlevingsangst hebben laten varen. Zonder de vooroordelen en afwerende houding van het ego kunnen we ons openen voor het Goddelijke, waardoor een liefdevolle, vertrouwensvolle relatie met het Goddelijke en een eerlijke vertrouwensrelatie met anderen mogelijk wordt.

 

Dit proces leidt tot eenheid met het Goddelijke en is de grondslag van meditatie: het is noodzakelijk dat we onze gedachten, bewegingen van onze geest en onze emoties overstijgen, zodat we ons ware zelf in vereniging met God zonder belemmeringen kunnen ervaren. Als we ze niet overstijgen, misleiden we onszelf en dobberen we slechts in de ‘pax perniciosa’ ofwel ‘heilloze vrede’, zoals Johannes Cassianus (4^de eeuw) dit noemde. En we komen tot de conclusie dat we ons na jaren van oefening in dezelfde illusionaire mentale constructie bevinden. Het is noodzakelijk dat we weerstand bieden aan het verlangen onszelf te verliezen in een droomwereld.

 

Een echt diepe relatie is altijd een liefdesrelatie. Eenheid met het Goddelijke wordt ervaren als een liefdesrelatie. Het is de essentie van de christelijke visie op God: “Ieder die liefheeft is een kind van God en kent God, maar de liefdeloze weet niets van God. Want God is liefde.” Meister Eckhart laat het belang hiervan zien in zijn uitspraak: “Wat God ook doet, het eerste wat tevoorschijn komt is compassie.”

 

Bede Griffiths vertelde het prachtige verhaal hoe hij zich verloren gevoeld had toen hij op sterven na dood was na zijn ongeluk. Hij hoorde toen een stem, die zei ‘Geef je over aan de Moeder’ en dat deed hij. Daarna voelde hij dat hij vastgehouden werd in een ‘zee van liefde’. Mensen die hem daarna bezochten zeiden dat hij een belichaming van liefde was geworden – de gereserveerde Engelse heer was verdwenen.

 

Toen John Main werd gevraagd hoe we ons konden voorbereiden op meditatie, zei hij dat we dit konden doen door kleine daden van vriendelijkheid. Laurence Freeman zei dat de enige maatstaf voor vooruitgang in meditatie is: “Ga je vooruit in liefde?” – groei je in liefde voor jezelf en anderen? De woestijnvader Evagrius zei: “Als je van jezelf houdt, houd je van iedereen in de mate waarin je van jezelf houdt.” Als we God in onze eigen diepte gevonden hebben, vinden we Hem overal.

 

Dit is het doel van het spirituele leven. Evagrius erkende echter dat het geen makkelijke weg is: “Een oudere zei, dat hij 20 jaar geworsteld had om alles als één te zien.” Zijn advies over het christelijke gebod ‘heb je naaste lief als jezelf’, een van de moeilijkste dingen om werkelijk te volbrengen, was: “Het is niet mogelijk om iedereen in dezelfde mate lief te hebben. Maar het is wel mogelijk om je tot iedereen zo te verhouden dat je voorbij gaat aan passie d.w.z. vrij bent van wrok en haat.”